Page 47 - ANADOLU SANAYİ DEVRİMİ

sonu ve XI. yüzyıldan itibaren olmuş-
tur. 1040’ta Gaznelileri yenerek kuru-
lan Selçuklu devletinin en önemli icraatı
Mâverâünnehir ve Horasan bölgesindeki
gerek şehristanı olmayan kale şehirleri
gerekse daha önce üç unsurlu şehristan
modeline göre kurulmuş olan şehirleri,
ayırım yapmadan, Selçuklu üç unsurlu
şehristan şehir modelini esas alarak ye-
niden inşa etmişlerdir. Ayrıca şehirleri
merkezî idare sistemine bağlı olarak ti-
caret yollarıyla birbirleriyle irtibatlandı-
rarak öncesiyle kıyaslanamayacak ölçü-
de geliştirip göçebe nüfusun bir kısmını
iskân etmişler ve şehirleri büyütmüşlerdi.

Nerşahî’nin Târîhu Buhârâ’ni inceleyen
Richard Nelson Frye, Nerşahî’nin şeh-
ristan tanımlamasını esas alarak Buhara
şehristanını şöyle anlatmaktadır:

Buhara şehri IX. asırda bir hayli
genişledi. İslâm öncesi dönemlerde
pazar yeri sehrin dışıda idi. Oysa IX.
asırda sadece burası değil aynı zamanda
varoşlar da şehristan denilen eski orijinal
kasabayla birlikte şehre katıldı. Kale,
şehristanın karşılığı olmayıp bilakis
ondan ayrıydı. IX. asrın sonlarında
şehir iç ve dış olmak üzere herbiri on
bir kapılı iki sura sahipi. Bu kapıların
isimleri Farsça eserlerde olduğu gibi,
Arap coğrafyacıları tarafından da
nakledilmiştir. 45
Ayrıca Frye eserinde, Nerşahî’den ha-
reketle Buhara şehrinin üç unsurlu ya-
pısını ortaya koyan bir haritaya da yer
vermektedir.
46

45 Richard Nelson Frye, Bukhara The Medieval
Achievement, Mazda Publisers, California
1997, s. 57; Orta Çağın Başarısı, s. 69.
46 Bukhara The Medieval Achievement, s. 67.

46 - ANADOLU SANAYİ DEVRİMİ