Page 42 - ANADOLU SANAYİ DEVRİMİ

Buhara’ya taşıyarak Buhara’yı başkent hemen önce Türkistan’dan gelen Buhar-
edindi. Eski Buhara kalesine ve şehrine hudât sülalesine mensup son Buhara hü-
ilave edilerek büyütülen bu yeni şehir üç kümdarı döneminde inşa edilmiştir.
kısımdan oluşuyordu: İç-Kale, Şehristan Önce şehri göçebe Türklerin hayvanların-
ve Ribât. Bu ayrıma göre Sâmâniler, Bu- dan korumak üzere 215/830 yılında şehir
hara kalesini iç-kale haline getirerek, şeh- duvarları, şehrin gelişimiyle birlikte şehri
ri bu iç-kalenin etrafında büyütmüşlerdir. askerî olarak korumak üzere şehrin çev-
Bu yeni şehrin merkezi şehristandır, va- resine 235/849 yılında şehir surları inşa
roşları da ribâttır. Sâmâniler bu modeli edilir. Böylece önce göçebe hayvancılı-
diğer şehirlere de uygulamışlardır. ğın ve çiftçiliğin yapıldığı çevre köyler ile
32
Yukarıda anlatıldığı gibi Buhara köyleri, Buhara şehri sınırları şehir duvarlarıyla,
kalesi ve Buhara şehristanı, Sâmânilerden, sonra da savunma amaçlı surlarla şehrin
hatta İslâm fethinden de önce Şîr-i Kişver askerî güvenliği sağlanmış oldu.
tarafından Buhara şehri inşa edilirken Mâverâünnehir’de tarım devriminin yeni
kurulmuştu. Şehri tamamlayan üçüncü bir evreye ulaştırılması sonucunda Semer-
sur olan koruma surları ise, Buhara'yı kand ve Buhara’da ortaya çıkan üç un-
da içinde Mâverâünnehir bölgesinin surlu şehirleri ilk tamamlayarak kuranlar
33
Sâmânilerin idaresi altına girmesinden
Türk göçebe ve çiftçilerdir. Bunlar hay-
vancılıkla birlikte bitkisel üretime geçe-
32 Nerşahî’den naklen Barthold, Moğol İstilasına
Kadar Türkistan, s. 82-83. rek köyleri kuran ve zamanla şâristanlı
33 İslâm fethihden sonra Mâverâünnehir böl- kasaba ve şehristanlı şehirlere dönüştüren
gesi Horasan emiri tarafından tayin edilen Türkistan bölgesinden gelen eski göçebe,
Semerkand valilerince 261/874 yılına kadar yeni yerleşik Türklerdi. Bu daimi paza-
yönetildi. Bu yıldan itibaren Mâverâünnehir
bölgesi Abbâsî halifesi tarafından Horasan’dan rı olan şehristanlı şehirlerlerden farklı
ayrılarak halifenin tayin ettiği ayrı bir emir olarak Fars, Çin, Hind şehirleri kır-köy-
tarafından yönetilmeye başlandı. Belh bölgesin- kasaba-şehir üretim ilişkisi içinde tarım
de köy (kır yerleşimi) kurup adını Sâmân diye devrimine dayalı şehirler olmayıp içinde
adlandırdığından Nerşahî tarafından Sâmân- pazarı olmayan, güvenlik nedeniyle sur
hudât olarak adlandıran (Nerşahî, s. 87-88)
bir dihkan/asilzâde idi. Belh’ten Merv’e kaçıp dışlarında yabancılarla ticarete izin veri-
Horasan emiri Kasrî’nin yanını sığınıp Müslü- len kale şehirlerdi.
man olup faydalı işler yaparak itibar kazanan
Sâmân-hudât’ın ailesine mensup Horasan
emirliğine bağlı ilk Sâmânî valisi 204/819 İsmail b. Ahmed’i atadı. Böylece Mâverâünnehir
yılında Semerkand valisi olarak atanan Nuh bölgesinin yönetimi Sâmânî ailesi mensuplarına
b. Esed’dir. 261/874’de Sâmânî ailesinden verilmiş oldu. 279/892 yılında Nasr b. Ahmed’in
üçüncü vali olarak atanan Nasr b. Ahmed, ölümü üzerine Emir olan kardeşi Süleyman b.
Abbâsî halifesi tarafından Horasan emirliğine Ahmed aynı yıl Mâverâünnehir bölgesi idare-
bağlı olmadan bağımsız Mâverâünnehir emiri sini Semerkand’tan Buhara’ya taşıdı. Sâmânî
olarak tayin edildi. Bu nedenle Sâmânîlerin hükümdarlığı, Karahanlı devleti tarafından
ilk hükümdarı Nasr b. Ahmed kabul edilir. 389/999 yılında Semerkand ve Buhara’nın fethi
Aynı yıl Maveraünneh emiri ve Semerkand ile son buldu. Bk. Osman Aydınlı, Semerkand
valisi Nasr b. Ahmed, Buhara valiliğine kardeşi Tarihi, s. 324-348.

TEDARİKÇİ VAKIF İŞLETMELERİNİN ORTAYA ÇIKIŞI - 41