Page 37 - ANADOLU SANAYİ DEVRİMİ
P. 37
de Nerşahî, bey-kenti kentin/kasabanın ve hükümdar yaptılar onun adı Ebruy
adı değil, "beyin ikamet ettiği başkent" idi. Henüz Buhara şehri yoktu. Ancak
anlamında kullanmaktadır. köylerden bir kısmı oluşmuş idi. Buhara
hükümdarının ikamet ettiği yer büyük
Nerşahî'ye göre Vira-şehir'in bir diğer bir köy olan Beykend idi. Mezkezinde ise
önemli özelliği ise şâristanı, yani geçi- Debusi Kal’ası vardı. Buraya Vira-Şehri
18
ci pazarı olan gelişmiş bir kent-kasaba (Şehr-i Vira) derlerdi.
olmasıdır. Beykent’in bir şehir olduğunu söylerler.
Nerşahî’ye göre bu dönemde henüz Bu- Beykend halkından hiç kimse Beykend’e
köy demeyi kabul etmez. Eğe Beykend
hara şehri oluşmamış ancak köylerin bir halkından biri Bağdat’a gitmiş olsa ona
kısmı oluşmuş ve bu köylerden bazıları “Neredensin” diye sorsalar o “Beykent”
şâristanlı kentlere/kasabalara dönüşerek diye cevap verir. “Buhara”dan demez.
büyümüştü. Nerşahî'nin bu tespiti, yani (…) Buhara halkının hepsi tüccar idi.
Vira-Şehir'i bey-kent olarak görmesine Çin ve deniz ticareti yaparlardı. Çok
rağmen, Buhara'nın bir kenti/kasabası zengin olmuş idiler. Kuteybe b. Müslim
olarak kabul etmesi ve Buhara şehrinin orayı (Beytent’i) ele geçirmek için çok
sıkıntı çekti. Çünki gayet sağlam idi. Ona
henüz oluşmadığını ifade etmesi, şehri “şâristan-ı ruyin” (Tunç Pazar/Kent)
ortaya çıkaran son aşama olarak kabul derlerdi. 19
ettiği şehristanın henüz Buhara oluşma-
dığı anlamına gelmektedir. Nerşahî’ye Nerşahî, Buhara şehrinin kuruluşuna dair
göre geçici pazarların (şâristan) olduğu anlatımına şöyle devam eder: Köylerin
yerler, henüz tam şehirleşme aşamasına ve kasabaların gelişimiyle ortaya çıkma-
ulaşmamış ancak köye göre daha gelişmiş ya başlayan Buhara vilayetinde bey olan
kentlerdir. Ebruy güçlenerek zulme başlar. Zaman-
la baskıya dayanamayan halk ve varlıklı
Bugün Buhara olan bu yer bataklık idi. kişiler köylerini terkedip daha önce gel-
Onun bir kısmı sazlık bir kısmı ağaçlık ve dikleri Türkistan’a geri dönerler ve ora-
çayırlıkdan oluşuyordu. Bazı yerlerinde
20
hiçbir canlı ayak basacak yer bulamazdı. da Hamuket şehrini kurarlar. Nerşahî,
Sebebi Semerkand tarafdaki vilâyetlerin kalanların da komşu Türklerin padişahı
dağlarındaki karlar erir ve o su orada Yabgu’dan yardım istediklerini belir-
toplanırdı. (…) Nehir suyuyla gelen tir. Yabgu oğlu Şîr-i Kişver komutasın-
çamurla bu yer doldu ve Buhara haline da büyük bir ordu gönderir ve Ebruy’u
geldi. Her taraftan insanlar toplandılar Beykend’de yakalayıp öldürür. Richard
ve orada mutluluğu yakaladılar. Nelson Frye’nin verdiği bilgiye göre ölüm
Türkistan’dan insanlar geliyorlardı. Bu
21
vilâyette su ve ağaç çok idi. Birçok av yılı 567’dir. Yabgu buranın idaresini
hayvanı bulunuyordu. Türkistandan
gelen o halk, buraları beğendi ve buraya
yerleşti. Önce çadırda (hime ve hargâhta) 18 Târîh-i Buhârâ, s. 8-9.
kaldılar ve orada konakladılar. Zamanla 19 Târîh-i Buhârâ, s. 30-31.
insanlar bir araya gelip binalar (imaret) 20 Buhara Türkçesinde Hamuk: mücevher; ket:
yaptılar. İnsanlar çoğaldı. Birini seçtiler şehir demektir.
21 Orta Çağın Başarısı Buhara, s. 54-55.
36 - ANADOLU SANAYİ DEVRİMİ
