Page 39 - ANADOLU SANAYİ DEVRİMİ

çip Kuteybe b. Müslim’in onayıyla Buha- İdarenin Türk bir aileden Fars bir aileye
ra hükümdarı oldu. geçmesi şehirlerin gelişiminde köklü bir
28
değişime sebep olmamış, aksine Sâmânî
Nerşahî’nin verdiği bilgiye göre, Buhar-
hudât’ın çocuklarından olan Buhara hü- emirleri tedarikçi köy-şâristanlı kasaba-
kümdarı Bünyât irtidat edince halifenin lar-şehristanlı şehirler şeklindeki üç un-
emriyle öldürüldü ve Buhara beytülmal surlu yapıyı koruyarak geliştirmişlerdir.
arazisine çevrilerek artık valiler tarafın- Kaşgarlı Mahmud da bu gelişmeyi de-
dan idare edilmeye başlandı. Horasan ğerlendirerek, Mâverâünnehir’deki şe-
emiri Buhar-hudât’ın Müslüman olan di- hirleri Türklerin kurduklarını, Farsların
ğer çocuğuna Buhara valiliğini ikta (üc- çoğalmasıyla şehirlerin Fars şehirlerine
ret) ve yıllık olarak vergi gelirinden pay benzediğini; ancak kendi yaşadığı Selçuk-
ödeme karşılığında verdi. lu döneminde Türk ülkesi ve şehirlerinin
Anadolu’dan (Rum) Çin’e kadar uzandı-
Ancak Buhara’yı hâlâ kendi mülkleri ola- ğını söyler.
rak gören Buhar-hudât ailesinden hali- (...) Bu şehirleri Türkler yaparak adlarını
feler memnun değildi. Buhara valisi Ebû kendileri koymuşlardır. Bu adlar olduğu
İshak İbrahim b. Halid b. Bünyât, bu ail- gibi şimdiye kadar gelmiştir. Bu yerlerde
den son Buhara valisi olarak görev yaptı Farslılar çoğaldıktan sonra Acem şehirleri
ve 279/892’de valilik görevi yıllık vergi gibi olmuş. Bugün Türk ülkesinin sınırı
hasılatından belirli bir payı Buhar-hudât “Abisgûn” (Hazar) denizi ile çevrili
ailesine ödemesi karşılğında Sâmânî ai- olarak Rûm diyarından ve Özkent’ten
lesinde Emir İsmail b. Ahmed’e verildi. Çin’e kadar uzanır. Uzunluğu beşbin
29
fersah, eni üçbin fersahtır; hepsi sekizbin
Aynı yıl 279/892 yılında Sâmânî ailesin- fersah eder. 31
den İsmail b. Ahmed’e, Abbâsî halifesi
Mu‘tazıd-billâh, Mâverâünnehir bölgesi Böylece göçebe-çiftçi Türklerin çevresin-
yönetimini Horasan emirliğinden ayıra- de tedarikçi köy ve kasabalarla birlikte
rak 280/893 tarihli bir menşurla verdi. geliştirdiği şehristanlı şehirlerin, yerleşik
Böylece Mâverâünnehir emiri olan İsmail medeniyetin temsilcisi Farsların idaresin-
b. Ahmed merkezi Semerkand’ta kurdu de de benimsenerek sürdürüldüğü ve tüm
ve 280/893’te Buhara’ya kardeşini vali bölgede hâkim şehirleşme biçimi olarak
olarak atadı. yayıldığı anlaşılıyor.
30
Bu tayinde halifenin bilinçli bir tercih Nitekim Nerşahî’nin verdiği bilgiye göre
yaptığı görülüyor. Nüfusu Türklerden Sâmânî Emiri de Buhara’yı şehristan,
oluşan bölgenin yönetimini Türk hüküm- iç-kale ve ribât olmak üzere üç unsur-
dar ailesinden alıp Fars kökenli Sâmânî lu şehir olarak yeniden inşa eder. Buna
ailesine vererek bölgeyi halifeye bağlı ola- göre Sâmânîlerin emiri İsmail b. Ahmed,
rak yönetmek istemiştir. Buhara’yı büyüterek yeniden inşa etmiş
ve Sâmânî payitahtını Semerkand’tan
28 Târîh-i Buhârâ, s. 12.
29 Târîh-i Buhârâ, s. 16-17.
30 Osman Aydınlı, Semerkand Tarihi, s. 333. 31 Kaşgarlı Mahmud (2006), III, 150.

38 - ANADOLU SANAYİ DEVRİMİ