Page 44 - ANADOLU SANAYİ DEVRİMİ
P. 44
zamanında inşa edildi. Böylece Buhara genişliğinde çifte bedenli sur idi. Ribâtın
Sâmânîlerin başkenti olarak üç unsurlu on bir kapısı vardı. Şehristanı çevreleyen
şehristan modeliyle inşa edimiş şehir ha- iç surun ise yedi kapısı vardı. Şehrin su-
linde tamamlanmış oldu. Buhara’nın dış lama sistemi vardı. Ana arkın adı Altın
şehir surları olan ribât çifte sur olarak Nehir (Rûd-i Zer) idi ve şehri baştan başa
Sâmânîler tarafından 235/849’da inşa katediyordu. Ana arkın beslediği küçük
edilmiştir. Böylece Buhara şehrinin üçün- arklarla su, caddeleri boyunca şehre da-
cü unsuru da tamamlanmıştır. ğıtılmıştı. Aynı zamanda savaklar ve
Buhara şehrinin halkı Horasan Emiri havuzlarla su bollaşması veya azalması
Muhammed b. Abdullah b. Talha et- durumunda su miktarını düzenleyen mü-
Tâhir tarafından Buhara emiri olarak kemmel bir sistem kurulmuştu. Cadde ve
tayin edilen Ahmed b. Halid’e gece sokaklar taşlarla döşeliydi. Buhara şehri,
kapılarını kapatıp hırsızlardan ve merkezini oluşturan şehristandaki çarşı
eşkiyadan emin olmamız için şehrimize ve pazarlarıyla, şehri çevreleyen ribât ile
bir sur gerekiyor diyerek şehrin dışını
çevreleyen bir sur istediler. Bunun üzerine şehristan arasında yer alan tarım alanla-
o, çok güzel ve sağlam bir sur bina rıyla büyük ve önemli bir şehirdi. Ayrıca
etmelerini buyurdu. Burçlar yaptılar, Buhara ribâtının dışında kalan daha ge-
kapılar koydular bu rabad 235 (849-850) niş bir çemberde Buhara bölgesi şehirle-
tarihinde tamamlandı. 35 ri kurulmuştu. Buhara şehri ile bu bölge
Ancak Arap İslâm döneminde Buhara şehirleri arasında ise göçebe hayvancılık
37
şehri civarındaki tarım alanlarını çevrede yapılıyordu. Böylece Buhara şehri, çev-
göçebe hayvancılık yapan Türk sürüle- resiyle birlikte oluşturduğu bölgede ta-
rinden korunmak için şehir dış duvarları rımın her iki alt sektörününde faaliyette
(sur değil) Halife tarafından 166/782-783 bulunarak hayvancılık ve bitkisel tarım
yılında Horasan emiri olarak görevlen- üretimi yapılan önemli bir tarım ekono-
dirilen Ebû Abbas et-Tûsî, Buhara hü- misi merkezine dönüşmüştü. Ayrıca eko-
kümdarı Mühtedî b. Hammâd’a Buhara nomik faaliyetlerle bütünleşerek ve İpek
dış duvarlarının inşası ve her yarım mil Yolu ticaret güzergahı üzerinde olmasın-
aralıkla sağlam bir burç yapmaları göre- dan faydalanarak büyük bir ürün/üretim
vini vererek inşayı başlattı. Duvarların ve toplama ve dağıtma merkezi haline gel-
burçların inşası 215/830-831 yılında Bu- mişti; yani bir uluslararası iktisadi-ticari
hara hükümdarı Muhammed b. Mansûr üs (merkez) olmuştu.
zamanında tamamlandı. Üç unsurlu şehristan şehir modeline
36
Sâmânîlerden önce 235/849 yılında inşa göre şehirlerin inşa edildiği diğer bölge
edilen dış-sur ile üç unsurlu Buhara şeh- Horasan’dır. Kaynaklar Horasan böl-
ri tamamlanmıştı. Dış-sur (ribât) çevresi gesinde, Belh-Şehristan şehrinden bah-
on iki fersah uzunluğunda ve bir fersah setmekte ve üç unsurlu şehir olarak
35 Târîh-i Buhârâ, s. 52. 37 Barthold, Moğol İstilasına Kadar Türkistan, s.
36 Târîh-i Buhârâ, s. 51. 105-144.
TEDARİKÇİ VAKIF İŞLETMELERİNİN ORTAYA ÇIKIŞI - 43
