Page 185 - ANADOLU SANAYİ DEVRİMİ

Bu nevi birliklere biz “serbest fütüvvet Böylece fütüvvetin fikrî ve içtimai yönü
birlikleri” diyeceğiz. Anne tarafından birleşerek merkezi, şeklî-bürokratik, hi-
Türk olan ve II. Kılıçarslan’ın (Saltanatı yerarşik, ahlâki kaideleri ve lideri olan
1155-1190) kızıyla evli olan Abbâsî hali- tam bir birlik-teşkilat halini alması, Ha-
fesi Nâsır-lidînillâh, , “libas el-fütüvve” life Nâsır’ın zamanında gerçekçekleşmiş
36
denen fütüvvet teşkilatına girmek için oldu. Halife Nâsır, fütüvvet teşkilatında
giyilmesi gererken şalvarı (veya hırkayı) yaptığı düzenlemeleri o zamanın tanın-
578/1182-1183 tarihinde giyerek fütüv- mış din âlimi-mutasavvıflarından olan
vet teşkilatına girdi. Sühreverdî’nin (539-632/1145-1234),
danışmanlığı ve yardımlarıyla yapmıştı.
Giriş merasimini sufi şeyhlerinden Salih
el-Bağdâdî yaptı. Böylece fütüvvet teşki- Sühreverdî, Şii İsmailiye’ye karşı büyük
latına dâhil olan Halife Nâsır, aynı za- bir mücadele başlatan Halife Nâsır’ın ya-
manda kendisinden fütüvvet elbisesi alıp nında yer almıştı. Eserlerinde, hilafet, su-
giyerek bu surette onu pir/lider tanıyanlar filik ve fütüvvetin birbirlerinden ayrılmaz
hariç diğerlerinin fütüvvet ehli sayılama- mefhumlar olup fütüvvet sufiliğin cüzü
yacaklarını ilan edip, kendisi dışındaki olduğundan hilafete tabi olduğunu, bu
fütüvvet birliklerini lâğvetti. 37 nedenlerle de İslâm halifesini tanıyanların

Fütüvvetle ilgili bu önemli gelişmele- fütüvvet teşkilatına dâhil olmaları gerek-
39
rin yanında, fütüvvete dair müstakil tiğini anlatıyordu.
eserler kaleme alınıp yazılmaya başla- Sünni mutasavvıf-sufiliğin kontrolü altın-
narak bir de fütüvvet edebiyatı doğdu. da ve halifenin liderliğindeki fütüvvet teş-
“Fütüvvetnâme” ismi verilen bu eserler, kilatına girmek için Halife Nâsır tarafın-
fütüvvete ve fütüvvet teşkilatına dair ge- dan yapılan davetler kısa zamanda netice
niş bilgiler vermekteydi. 38 vermeye başladı.
İslâm âleminin dört bir yanından tanın-
Giriş, Enderun Yayınları, İstanbul 1981, s. mış birçok devlet ve siyaset liderleri Ha-
105-115; T. W. Arnold, çev. Hasan Gündüz-
ler, İntişar-ı İslâm Tarihi, Akçağ Yayınları, life Nâsır’dan “libâsü'l-fütüvve” alarak
İstanbul 1982, s. 209-221. fütüvvet teşkilatına girdi.
36 İbnü'l-Esîr, el-Kâmil fi't-târîh Tercümesi,
Bahar Yayınları, İstanbul 1987, cilt 12, s.400.; Bu arada Anadolu Selçuklu Sultanı I.
Ebu'l-Farac, Abûl-Farac Tarihi, cilt II., TTK Keykâvus da 612/ 1215 tarihinde fütüv-
Yayınları, Ankara 1950, s.519. vet şalvarı alarak fütüvvet teşkilatına
37 İbnü'l-Esîr, el-Kâmil, cilt 12, s. 400-401; Fuat dâhil olmuştu. 40
Köprülü, Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıf-
lar, s. 213, dipnot 40; Köprülü, Osmanlı Dev-
letinin Kuruluşu, s.87.; Taeschner 1950:13. 39 Neşet Çağatay, “Fütüvvetnâmeler Nedir
38 Özellikle halifeye bağlı “fütüvvet teşkilatı”na Niçin Düzenlenmiştir”, Makaleler ve İncele-
ait fütüvvetnâmeler için bk. Süleyman meler, Selçuk Üniversitesi Yayınları, Konya
Ateş, Tasavvufta Fütüvvet, (içinde yer alan 1983, s. 214-215, Taeschner 1950:15-16;
Sülümi’nin fütüvvetnâmesi s. 21-94); Abdülba- “Sühreverdî”, İA, cilt 11, s. 88.
ki Gölpınarlı, İslâm ve Türk İllerinde Fütüvvet 40 İbn Bîbî, el-Evâmirü'l-Alâiyye fi'l-umûri'l-
Teşkilatı, s. 11-14; Taeschner 1950:13-15. Alâiyye, cilt III, s.139’dan naklen, Taeschner

184 - ANADOLU SANAYİ DEVRİMİ