Page 189 - ANADOLU SANAYİ DEVRİMİ

kezi, bürokratik ve hiyerarşik bir teşki- Ahî Evran, çocukluğunu ve ilk tahsil dev-
lat oluşturmaları Ahî Evran tarafından resini Azarbeycan’da tamamlayıp gençlik
gerçekleştirilmiştir. dönenimde 1190-1202 yılları arasında
Horosan ve Mâverâünnehir’e gidip bü-
Ahî Evran’ın hayatı ve fikirlerini tahlil
ederek, Ahî teşkilatının kuruluşu, gaye- yük üstadlardan dersler almıştır.
48
si, fütüvvet teşkilatına benzerliği ve fark- Yirmiye yakın eser kaleme alan Ahîr
lılıkları ana hatlarıyla ortaya konulabilir. Evran’ın eserlerinden devrinin önem-

Menkıbevi ismi “Ahî Evran” olan Şeyh li ilimlerini tahsil ettiği anlaşılmaktadır.
Nasîrüddin Mahmud b. Ahmed el- Özellikle tefsir, hadis, kelam, fıkıh, ta-
Hoyî’nin, adına düzenlenen vakfiyesinde savvuf gibi ilimlerle birlikte tıb ve felse-
geçen ismi ise Pîr-i Pîrân Şeyh Nasîrüddin fe sahasında da eserler vermiş, İbn Sînâ,
Ahi Evran’dır. 49 Sühreverdî, el-Maktul ve Râzî’nin eserle-
rini çok iyi okuyup incelemiş, İhvânü’s-
İsmine yapılan ekten de anlaşılabilece- safa Risaleleri’nden geniş ölçüde eser-
ği gibi, Azerbeycan’ın Hoy şehrinden- lerinde yararlanmış, Selçuklu ricalinin
dir. 566/1171-659/1261 yılları arasında talebi üzere, İbn Sînâ gibi bazı âlimlerin
yaşamıştır. 50 eserlerini Farsçaya da çevirmiştir.

Bu çokdisiplinli alanlarda verdiği eser-
48 Ahî Evran’ın, şahsı, eserleri ve fikirleri ile ilgili lerinden de anlaşıldığı gibi Ahî Evran
yayınlar için bk. Bayram, Mikâil; “Ahî Evran
Kimdir? Gerçek Şahsiyeti ve Eserleri”, Türk 1190-1202 yılları arasında aldığı medrese
Kültürü ve Araştırmaları Dergisi, cilt 16, Sayı eğitiminde, dinî bilimlerin yanında, tıb ve
191, s. 18-28.; Aynı yazar, “Anadolu Selçuk- felsefe eğitimi de almıştır. Tasavvuf eği-
luları Zamanında Ahî Teşkilatı’nın Kuruluşu timini pekiştirmek için sufiliğe başlayıp
ve Gelişmesi”, Ahîlik ve Esnaf, İstanbul Esnaf
ve Sanatkarlar Dernekleri birliği Yayınları, derviş olmuş, sufiliğe kabul şartı gereği
İstanbul 1986., s. 175-185.; Aynı Yazar, “Ahî tasavvufi terbiye alabilmek için de derici-
Evran’ın Öldürülmesi ve Ölüm Tarihinin Tes- lik mesleğini öğrenerek ustalık derecesine
piti”, 9. Tarih Kongresi, Ankara, 21-25 Eylül yükselmiştir.
1981, cilt II, TTK, Yayınları, Ankara 1981., s.
623-641.; ayrıca bk. Çağatay, Neşet, “Fütüv- Bu tahsil döneminin sonunda önemli
vetçilikle Ahîliğin Ayrıntıları”, Makaleler ve idarecilerin yardımcılığını yaptığı da an-
İncelemeler, s. 253-280.; Aynı yazar, “Ahîliğin laşılmaktadır. Konevî’ye yazdığı bir mek-
Orta Çağ Anadolu Toplumuna Etkileri, Ma-
kaleler ve İncelemeler, s. 281-292.; Taeschner, tubunda belirttiği gibi 596/1199 yılında
Franz, “Türk ahiliği”, Çağrı Dergisi, Sayı 83, Büyük Selçuklu Devletinin önemli şehir-
İstanbul 1964, s. 3-5. Kala, Ahmet; İstanbul lerinden Herat’da Fahreddin er-Râzî’nin
Esnaf Birlikleri ve Nizamları-1, İBB Yayınları, hizmetinde bulunup, böylece fıkıh bilgi-
İstanbul 1998, s. 17-39. Demir, Galip; Osman-
lı Devletinin Kuruluşu ve Ahîlik, Ahî Kültürü- sini arttırdığı gibi, devlet idaresi ve idare
nü Araştırma ve Eğitim Vakfı, İstanbul 2000. hukuku alanlarında tecrübeler edinmişti.
49 VGM Arşivi, Defter no: 608/2, s. 16 vd.
50 Ahî Evran’ın doğumu ve ölüm tarihi hakkında
oldukça ayrıntılı kaleme alınmış olan şu esere
bk. Mikail Bayram, “Ahî Evran’ın öldürülmesi ve ölüm tarihinin tespiti”, s. 623-641.

188 - ANADOLU SANAYİ DEVRİMİ