Page 166 - ANADOLU SANAYİ DEVRİMİ

Ahî Evran, teorisi ve modelinde hem üreti- Ahî Tasavvuf Felsefesi
min kümelenmiş meslek birlikleri halinde
hür teşebbüs tarafından gerçekleştirilme- Yukarıda ayrıntılı anlatıldığı gibi Ahî
sini hem de devletin de üretimi düzenle- Evran, Bîrûnî’nin insan-ihtiyaçlar-me-
yici iktisat hukuku oluşturup hukuki de- deniyet ilişkisine dayalı medeniyet teori-
netim rolünü üstlenerek iktisadi hayata sini, kümelenme modeli teorisiyle daha
doğrudan değil dolaylı ve düzenleyici rol da geliştirerek Anadolu sanayi devrimini
oynayarak katılmasını öngörüyordu. Bu başlatmıştır.
teori ve model tarafımdan “kümelenme Ahî Evran, Selçuklu Sultanı II. İzzeddin
modeli teorisi” olarak tanımlanmıştır. Keykâvus’a sunduğu Letâif-i Hikmet adlı,
özellikle devlet idarecilerine hitaben kale-
Toparlayarak söylersek, Ahî Evran tara-
fından geliştilen kümelenme modeli teori- me aldığı siyasetname türündeki eserinde,
si, iktisadi düşünce-felsefe, iktisat bilimi, ihtiyacı-talebi karşılamak için üretim ve
üretim ve bölüşüme yönelik iktisadi teşki- sektörlerarası ilişkiler başta olmak üzere
latlanma/sistem, bölgesel, sektörel, bölge- iktisadi hayatın teşkilatlandırılması ge-
lerarası ve sektörlerarası iktisadi ilişkiler rekliliğini, bu gerekliliğin nedenlerini ve
ve iktisadi kalkınma konularını bir teorik nasıl bir iktisadi organizasyona gidilmesi
model çerçevesinde ele almaktaydı. gerektiğini, kısaca “kümelenme modeli
teorisi” olarak tanımladığımız teorisini
Teorisini uygulamaya koyarak eksik ka- şöyle anlatmaktaydı;
4
lan yönlerini de tamamlamış olan Ahî Bilmiş ol ki Allah insanı medeni yarattı.
Evran, böylece teorisini uygulanan bir Bu şu anlama gelir; Allah insanoğlunu
iktisadi üretim ve organizasyon modeli öyle yaratı ki insanlar bir çok şeye
haline getirmeyi de başarmıştır. muhtaç olsunlar ve ihtiyaç duysunlar.
Ahî Evran’ın geliştirdiği kümelenme te- Örneğin yiyecek, içecek, giyecek ve
yatacak şeylere. Ve hiç kimse bunları
orisi ve modeli, Selçuklular, daha sonra tek başına karşılayamaz (üretemez). Bu
da Osmanlılar tarafından üretim ve ikti- ihtiyaçları karşılamak için çok büyük
sadi teşkilatlanma (iktisadi sistem) mode- bir kitle çalışmalı, tâ ki herkes gerekli
li olarak kullanılmıştır. Özellikle sanayi eşyaların bir cüzünü yapsın (üretsin).
ve ticaret sektörlerinin organizasyonu ve Bazıları sanayi ve tarımla uğraşsın.
sanayiye dayalı sanayi-ticaret-tarım sek- Bazıları da sanayi ve tarım aletlerini
törleri arası ilişkilerin düzenlenmesinde yapsınlar (iş bölümü yapsınlar). Bu
aletleri başkaları yapsın ki (işbölümü
doğrudan kullanılan bir model teoriydi.
olsun ki) insanlara gerekli olan bütün
Daha belirgin ifade edersek Ahî Evran’ın aletler yapılabilsin.
geliştirdiği kümelenme modeli teorisi,
Selçuklu ve Osmanlıların klasik iktisat te- 4 Ahî Evran, Letâif-i Hikmet, Paris Bibliothi-
orisini ve iktisat modelini oluşturmuştur que Nationale, nr. 99, s. 90a-b-91a-b; Mikâil
Bayram, bu ifadeleri Ahîliğin kuruluş felsefesi
diyebiliriz.
olarak tanımlamaktadır. Bk. Ahî Evran ve Ahî
Teşkilatının Kuruluşu, Konya 1991, s. 136-
137.

ANADOLU SANAYİ DEVRİMİ - 165