Page 165 - ANADOLU SANAYİ DEVRİMİ

devrim niteliğinde olmuştur. Ahî Evran’ın
kümelenme teorisinden hareketle kur-
duğu kümelenme modeli ve uygulaması,
Selçuklular ve daha sonra da Osmanlılar
tarafından temel alınan iktisadi düşünce
ve iktisadi teşkilanlanma modeli olarak
benimsenmiş ve iktisadi bir sistem olarak
başarıyla uygulanmıştır.

Başarının en önemli göstergesi de Sel-
çuklu Anadolusu’nda başlayan sanayi
devrimidir. Kayseri’de uygulamaya ko-
nulan Ahî Evran kümelenme teorisi ve
modeli ile beraber ilk bu şehirde sanayi
devrimi başlamış, genişleyerek Selçuklu
başkenti Konya ve Kayseri-Kırşehir böl-
gesi merkezli olarak sanayi devrimi önce
Bursa’da bir Anadolu’ya, daha sonra da İslâm dünya-
çarşı ve esnaf
Bu pazara yönelik üretim meşru görül- sına ve çevreye yayılmıştır.
se de İslâm alimlerinin, Bîrûnî ve Ahî Ahî Evran, öncesine ve çağdaşlarına göre
Avran’a kadar iktisat bilimini ev ekono- ilk kez bir ekonomide hür teşebbüs ta-
misi olarak değerlendirmeye yönelik yak- rafından mesleki-sanayi üretim birlikleri
laşımları, bir başka eksik iktisat anlayışı kurularak ihtiyacı karşılayacak üretimin
idi. Bu eksik iktisat anlayışı yaklaşımıy- yapılabileceği; farklı sektörler arası iliş-
la Arap müslümanların öncülüğündeki kilerin düzenlenerek üretimin ve üretim
İslâm dünyasında iktisat bilimi ve ikti- verimliliğinin arttırılabileceği; alt-mesleki
sadi düşünce, ilm-i tedbîr-i menzil gibi birlikler halinde kümelenmiş üretim böl-
başlıklar altında ele alınmaktaydı. Yani geleri oluşturup rekabet üstünlüğü sağla-
iktisat bilimi, ev ekonomisi yönetimi ola- narak iktisadi gelişme/kalkınma sağlana-
rak oldukça sınırlandırılmıştı. Selçuklu ve bileceği ve devletin kümelenme modeline
Osmanlı döneminde de bu eksik iktisat dayalı yeni üretim sistemine uygun iktisat
bilimi ve iktisadi düşünce yaklaşımını be- hukuku geliştirip hukuki denetim sağla-
nimseyip benzer başlıkta eserler kaleme yarak iktisadi gelişime katkıda buluna-
alan araştırmacılar olmuştur. bileceği gibi konuları içeren bir teori ve
Ancak Anadolu Selçuklularında Ahî Ev- model geliştirmiştir.
ran öncülüğünde Bîrûnî’nin yeni iktisat Bu teori aynı zamanda mikro, mezo ve
anlayışını benimseyip 1200’lerden itiba- makro ölçekte uygulanacak bir iktisadi
ren bunu bir üretim modeli ve iksitat sis- üretim ve iktisadi teşkilatlanma (iktisadi
temi haline getirip geliştiren iktisat bilimi sistem) modeli de içermekteyedi. Bu ne-
ve düşüncesindeki yeni yaklaşım, tam bir denle bir model teoriydi.

164 - ANADOLU SANAYİ DEVRİMİ