Page 170 - ANADOLU SANAYİ DEVRİMİ
P. 170
ihtiyacını karşıladıktan sonra arta kalan bölgelere ihracı politikası, Selçuklu ve
zamanlarında pazara yönelik evde üre- Osmanlıların yüzyıllar boyunca süren
tim yapmaları öngörülmekteydi. Selçuklu bölgesel üretimi ve tüketimi esas alarak
Anadolusu’nda tarım üretiminde kadının bölgesel tüketim fazlasını bölge dışına
tarla faaliyetlerinde üretime katılması ihracı politikalarının temel kaynağını
önemli ölçüde sağlanmıştı. Şehri de ise oluşturmaktadır.
yöresel halı, kilim, el işleri yaparak veya Bölgesel kümelenme modelinin bir amacı
erkeklere mahsus meslek-zümre birlikle- da, bölgesel kaynaklara göre kümelenen
rinin ürettiği bazı ürünler üzerine işleme meslek birliklerinin diğer bölgelere göre
yaparak bir nevi ana sanayiyi tamamla- rekabet üstünlüğü sağlayarak, bölge ih-
yan yan sanayi olarak iktisadi faaliyet tiyaçlarını daha ucuz ve kaliteli üretim
yapmaktaydılar. Anadolu kır ve şehirli yaparak karşılayabilmesiydi. Bu amaca
kadınlar arasında el işi beceri ve sanatı- ulaşan bölgeye dışarıdan gelecek ürünler
nın oldukça gelişmiş olmasının temelinde daima bölgede üretilen ikame ürünlerden
bacılar teşkilatının rolü büyüktür. daha pahalı olacağından alıcı bulamaya-
Şayet bölgenin talebinden farzla üretim/ caktır. Böylece bölgesel rekabet üstünlü-
8
arz yapılabiliyorsa, bölgenin hammadde ğü sağlanmış olacaktı.
kaynakları üretim ihtiyacından fazlay-
sa, diğer bölgelerdeki ihtiyaçları karşı- 8 Selçuklu ve Osmanlıların öncelikle bölgesel
lamak üzere bölgedeki fazla hammadde ihtiyacı karşılayacak üretimi yapma politikası-
ve ürün ihraç edilebilirdi. Teorisinde in- na bazı iktisatçılar otarşik ekonomi politikası
demektedir. Otarşik ekonomiler, tarımsal yapı-
sanların kümelenme modeline göre ihti-
daki ekonomiler olup hiçbir zaman ihtiyaçların
yaçlarını karşılayabileceklerini öngören karşılanmasında yeterli olamazlar. Selçuklu-
Ahî Evran’a göre böylece insanların kü- Osmanlı gibi orta sanayileşmiş ekonomilerde
melendiği her bölge, öncelikle kendi kay- otarşik ekonomi politikası değil, bölge ihtiya-
cını karşılayıp artan üretimin ihracına yönelik
naklarına dayalı olarak kendi ihtiyacını
bölgelerarası ve uluslararası ticaret politikası
karşılayacak üretim yapabilecek, hatta önemli bir yer tukmaktaydı. Ayrıca sanayinin
bölgesel talebi aşan fazla hamamadde ve hammadde ihtiyacının karşılanması ve bazı bü-
üretimi diğer bölgelere ihraç ederek dış- yük şehirlerin iaşe ihtiyacının karşılanması için
tarım bölgeleri üretimlerinin sanayi üretimine
şal iktisadi fayda da sağlayabilecekti. Her
ve büyük şehirlere tahsisi politikaları da üreti-
bölge öncelikle kendi ihtiyaçlarını karşı- mi yetersiz otarşik ekonomilerde uygulanama-
layabilecek üretimi yaparak bölgesel kal- yacak ve başarılamayacak politikadır. Kısaca,
kınmasını sağlamalıydı. sanayi ve şehirlere tarım üretiminin tahsisi po-
litikası ile bölgelerarası ve uluslararası ticareti
Ahî Evran’ın kümelenme modeli çerçeve- daima destekleyen politikalara bakıldığında
sinde geliştirdiği bölgesel ihtiyacı karşı- Selçuklu ve Osmanlı ekomomileri için otarşik
lamak üzere bölge kaynakları kullanıla- ekonomi tanımlaması yeterli bir tanımlama
rak yapılan üretimin, öncelikle üretimin olmayacağı gibi, yanlış bir tanımlamadır. Av-
rupa merkezli iktisat bilimi, sanayi devrimini
yapıldığı bölgede tüketilmesi, fazla/tüke- fabrikaya dayalı Sanayi Devrimi ile 1750’den
tilemeyen hammadde ve üretimin başka itibaren İngiltere’den başlattığından, kümelen-
me modeline dayalı Selçuklu ve Osmanlı sana-
ANADOLU SANAYİ DEVRİMİ - 169
