Page 283 - ANADOLU SANAYİ DEVRİMİ

sonra kalfalığa ve ustalığa terfi ederek değil, kölelerin çalıştığı bir iş bölümü öne-
müstakil iş kurma, yani müteşebbis olma rir. Adam Smith ise özgür müteşebbise ve
hakkını kazanırlar. Yani her bir çalışan kişinin özgürlüğüne önem verir, ancak
aslında geleceğin birer müteşebbisidir. İş- özgür müteşebbisin örgütlenmiş olması-
veren, çalışanının usta olduktan sonra ay- nı dikkate almaz. Yine Adam Smith’de
rılıp ayrı iş kurma hakkını engelleyemez. çalışanların özgürlüğü ve örgütlü olması
Sistem usta olanın ayrılıp müteşebbis ola- da önemli görünmemektedir. Bu yönle-
rak yeni iş yeri açması ve böylece üreti- riyle Ahî Evran’ın iş bölümü sağlayarak
min arttırılması üzerine kurulduğundan müteşebbisin ve çalışanların örgütlendiği
usta olanın bir an önce müteşebbis üretici özgür/özerk özel sektör anlayışı, diğer ik-
olması ayrıca desteklenmektedir. tisadi düşünce örneklerinden ayrılır.

Bu kapsamda özerk meslek birliklerini Örgütlenmiş özgür/özel sektör müteşeb-
özgür müteşebbis ve çalışanlar bir araya bisine dayalı olmak, sermaye birikiminin
gelerek kurar. Devletten meslek birliği- de özel sektörde, müteşebbislerde toplan-
ni kurma izni alınmasına gerek yoktur. ması demektir. Örgütlenmiş müteşebbiste
Böylece özgür müteşebbis ve çalışanlara toplanacak kapital nedeniyle Ahî Evran
dayalı örgütlenmiş özerk meslek birlikle- müteşebbisin iş ahlâkına, çalışanların ve
rinden oluşan serbest piyasa ekonomisi tüketicinin haklarının korunmasına özel
oluşturulur. Ancak örgütlü olmayan ik- bir önem verir. Bu görüşlerini İslâm ta-
tisadi faaliyetlere izin verilmez. Bu dene- savvufuna dayandırarak anlatır. Diğer
timi örgütlenmiş özerk meslek birlikleri yandan da meslek örgütü mensubu mü-
yapar. Örgütlü olmayan iktisadi faaliyet- teşebbisin özgürlüğünün korunabilmesi
te bulunan müteşebbis ve çalışanlar, ör- için meslek birliğinin özgürlüğüne, özerk-
gütlü meslek mensupları tarafından kadı- liğine önem verir.
ya şikayet edildiğinde, örgüt dışı faaliyet Örgütlenmiş meslek birliği mensubu mü-
durdurulur. Bu durumla ilgili bir hayli teşebbisin iş ahlâkına, çalışanın ve tüke-
Osmanlı arşiv belgesi vardır. Bu belgeler- ticinin aleyhine kendi kârını arttırmaya
de, örgütlü olmayan faaliyetlerin neden çalışması, kalitesiz üretim ve kaynak is-
yasaklandığı da açıkça belirtilmektedir. rafına neden olacağından öncelikle mes-
Bu nedenler arasında meslek örgütü üye- lek birliğine ve sonra da ekonomiye zarar
si olmayan müteşebbisin kalitesiz üretim verir. Bu nedenle öncelikle meslek birliği
yaparak tüketiciyi aldatması ve kaynak- yönetimi ve mensupları kendi kendilerini
ların israfı ilk sıralarda yer almaktadır.
kontrol etmeli (otokontrol) ve birliğe za-
Ahî Evran köle emeğine dayalı olmayan rar veren müteşebbislere uyarıda buluna-
özgür çalışanların ve müteşebbislerin iş rak müdahale etmelidir. Zarar vermeye
bölümü oluşturarak örgütlenmesini ön- devam eden müteşebbisin meslekten men
celer. Bu düşüncesi Aristoteles’in iş bö- edilmesi ve para cezası verilerek cezalan-
lümünü öneren düşüncesiyle benzeşmez. dırılması ise ancak mahkeme kararıyla
Zira Aristotelesteles özgür müteşebbisin olabilir. Meslek birliği yönetimi ve üye-

282 - ANADOLU SANAYİ DEVRİMİ