Page 278 - ANADOLU SANAYİ DEVRİMİ

gibi Ahî Evran’a “Pirlerin Piri” unvanı 1220’de I. Keykubad tahta geçmek için
verilmişti. Konya’ya giderken ününü duyarak uğra-
dığı Kayseri sanayi sitesinde Ahî Evran’ı
Ticaret çarşılarında olduğu gibi bu yeni
sanayi çarşılarını da inşa edenler va- dergahında ziyaret etmiş ve uygulamaya
kıflardı. Debbâğlardan başlayarak her koyduğu sanayi modelini tüm impara-
meslek birliği oluştukça, vakıflar da bu torlukta uygulaması için Konya’ya davet
yeni kurulan meslek birliğinin ihtiyacı etmişti. 1221’de yeni dergahını Konya’ya
olan dükkanları kümelenme modeline kuran Ahî Evran, 1237 yılına kadar sü-
uygun olarak yanyana inşa ediyor, mes- recek iktidar döneminde vakfiyesindeki
lek birliklerinden oluşan sokaklar ortaya ifadeyle o zaman var olan 32 çeşit esnaf
çıkıyordu. birliğinden müteşekkil tüm meslek grup-
larının piri kabul edildi.
Kayseri sanayi çarşısı modelinin diğer
şehirlere yayılmasıyla birlikte, Selçuklu Ahî Evran Konya’da aynı zamanda mü-
ticaret devriminden beri var olan toptan derrislik yaptı, fütüvvet ve Ahîliğe daya-
ticari mamül tedarik edip perakende satış lı sanayi üretimi felsefesini de anlattığı
yapan ticaret çarşılarının yanında, toptan tasavvufi eserler kaleme aldı. Konya’da
hammadde tedarik edip siparişe dayalı bulunduğu dönemde öncelikle sanayi
üretim yapan, nihai ürününü toptan ve üretimi, üretilen ürünün standart ve ka-
perakende satan sanayi çarşıları da orta- litesi ile mesleki yeterlilik kriterlerini, es-
ya çıktı. Böylece ticaret çarşılarından olu- naf-sanayi birliğine üye olanların ustalık
şan kapalıçarşı formuna sanayi çarşıları ve dükkan açma haklarını düzenleyen,
da eklendi. imparatorluğa şamil sanayi kanunlarının
çıkartılmasını sağladı. Kümelenerek üre-
Kayseri’de 1206-1220 yıllarında modüler tim modelini devletin de benimsemesiyle
sistem halinde oluşumu tamamlanarak hukuki yönünü de geliştirerek sistemleş-
kurulan bu ilk sanayi çarşısının/sitesinin tirdi. “Kümelenmiş sanayi üretim sistemi-
altyapısının inşası için gerekli sermaye ve ni” kurarak tam anlamda Selçuklu sanayi
yatırım ihtiyacı vakıflar tarafından karşı- devrimini başlattı.
landı. Kümelenme modeli planına uygun
olarak hem sanayi sitesinin çarşı, han Böylece kümelenmiş esnaf-sanayi birlik-
ve dükkanları hem de esnafa fütüvvet, leri tarafından üretim modeline uygun
Ahîlik ve İslâm tasavvufunun anlatıldığı kurulan sanayi çarşıları tüm imparator-
“dergah”, ilişkili sokaklar üzerinde va- luğa yayıldı. Bu dönemde sanayi çarşıla-
kıflar tarafından inşa edilmiş ve aynı es- rının altyapısını inşa ederek esnaf birliği
naf birliği üyelerine kiralanmıştı. Dergah, üyesi ustalara kiralayan yüzlerce vakıf
Ahî Evran’a meşruten vakfedilmişti. Böy- kuruldu. Her bir sanayi çarşısında, Ahîlik
lece Ahî Evran ilk kez kümelenmiş üretim felsefesinin anlatıldığı, meslek ahlâkı eği-
birlikleri modeli teorisini Kayseri’de uy- timinin verildiği ve esnafın meşrebine
gulamaya koyarak esnaf sanayi devrimini göre mürid olduğu çeşitli tarikatlara ait
başlatmış oldu. vakıf dergahlar kuruldu.

TARIM-TİCARET VE SANAYİ DEVRİMİNİN SONUÇLARI - 277