Page 276 - ANADOLU SANAYİ DEVRİMİ
P. 276
Osmanlıların şehirlerarası ticaret yolları Nitekim Osmanlı tarım ekonomisi (ti-
üzerinde artık iktisadi değeri kalmayan mar), tedarik (iaşe), altyapı (iskân-
kervansaraylar inşa etmemeleri, Osmanlı vakıflar) ve dağıtım (narh-fiyatlar) sis-
döneminde Anadolu’da şehirlerarası tica- temleri üzerine önemli araştırmalar ve
retin gerilemesi, hatta Anadolu’nun ikti- yayınlar yapan Ömer Lütfü Barkan, Os-
saden ihmal edildiği gibi yanlış değerlen- manlı ekonomisini “arz yönlü ekonomi”
dirmelere konu olmuştur. Bu iddiaların, olarak tanımlamaktadır. Osmanlı’nın bu
Anadolu sanayi devriminden ve bunun önemli iktisadi yapı dönüşümü kuşku-
sonucunda Anadolu’da yüzlerce yeni ka- suz Selçuklu döneminde başlayan ama
saba ve şehrin kurulduğu Osmanlı döne- tamamlanamayan Anadolu sanayi devri-
mi Anadolusu’ndaki iktisadi gelişmeden minin Osmanlı döneminde tamamlanma-
tamamen habersiz görünmesi sebebiyle sının bir sonucu idi.
ciddiye alınamayacağı açıktır. Daha sonra Osmanlı tarımı ve maliye sis-
temi üzerine önemli araştırmalar yapan
Arz Yönlü Ekonomiye Genç ve Tabakoğlu, Osmanlı iktisadi
Dönüşüm yapısının arz yönlü ekonomi olduğunu
daha net bir şekilde ifade etmişlerdir.
Selçuklu ve Osmanlı ticaret politikaları
üzerinde önemli araştırmalar ve değer-
lendirmeler yapan Prof. Dr. Lütfi Güçer, Sanayi Siteleri ve Toptan
ticaretteki gelişmiş kurumları, iaşe tah- Pazar
sis sistemini inceleyerek bu ekonomileri Anadolu sanayi devrimiyle uluslararası ve
(Selçuklu, Osmanlı) artık kendine yeterli şehirlerarası ticaretin dönüşümü arasında
üretimi gerçekleştiren ekonomilere dö- önemli bir ilişki vardır. Sanayi devriminin
nüşmüş “otarşik ekonomi” şeklinde ta- başladığı XIII. yüzyılın başlarından itiba-
nımlamaktadır. Selçuklu ve Osmanlı’nın ren artık Anadolu şehirlerinde üretilmeye
çağdaşı ekonomilerden farklı ve ileri bir başlanan ürünlerin üretimi için öncelik-
ekonomiye dönüşümünü anlatan bu ta- le hammadde tedariğine yönelik ticaret
nımlama, yapısal dönüşümü de anlatması önem kazanmış ve ilişkili olarak da, üre-
bakımından önemlidir. Ancak “otarşik tilen ürünlerin şehirlerarası ve bölgelera-
ekonomi” daha çok Anadolu sanayi dev- rası ticareti başlamıştır.
rimini başlatan ama tamamlayamayan
Selçuklu ekonomisi için geçerli bir ta- Ahî Evran’ın kümelenmeye dayalı üretim
nımlama olarak düşünülebilir. Osmanlı modeline uygun olarak Anadolu şehirle-
ekonomisi ise kendine yeterli “otarşik rindeki toptan pazarlarda “öncelikli sa-
ekonomi” tanımını aşmış, XVI. yüzyılda tın alma hakkı” esnaf-sanayici üreticilere
artık Anadolu sanayi devrimini tamamla- aitti. Hammadde, üreticinin hammadde
mıştır. Arz yönlü ekonomiye dönüşmüş, ihtiyacını karşılamasından sonra tüccara
bölgelerarası ve uluslararası ihraç ürünü satılabiliyordu.
üretmeyi başarmış bir ekonomi olmuştur.
TARIM-TİCARET VE SANAYİ DEVRİMİNİN SONUÇLARI - 275
