Page 110 - ANADOLU SANAYİ DEVRİMİ

1110) kûfî yazıyla 4 satırlık tarihsiz inşa Selçuklu’yu ve Sultan Alparslan’ı simge-
kitâbesi şöyledir. leyen arslan kabartmalı levhanın olması-
17
Bismillâhirrahmânirrahim dır. Böylece kitâbe ve levha ilk burç ve
ilk kapı üzerine konmuş ve bugüne kadar
Emere bi binâ’u hâze’l-burc
el-Emîrü’l-ecell intikal etmiştir.

el-Mansûr Şücâü’d-devle Ebû Ani ile ilgili önemli araştırmalara imza
18
atan Kırzıoğlu, Emir Menûçihr’in inşa
Şücâ Menûçihr bin Şavur
ettiği bu burcun üzerine koyduğu değer-
Kitâbenin Ani’yi fetheden Sultan Alpars- li kitâbenin Anadolu’da Selçukluların ilk
lan döneminde (1064-1072) konulduğu kitâbesi olduğunu söyler. Bizans tehlikesi
tahmin edilmektedir. Arslanlı Kapının nedeniyle burcun, dolayısıyla kitâbenin
batı burcundaki ribâtın ilk inşa edilen en geç 1066 tarihinde onarılıp konulmuş
burç olduğunu söyleyebiliriz. Nitekim olduğu kanaatindedir:
burcun üzerindeki kitâbede burçların Emir Manuçahr’ın bu değerli kitâbesi
değil burcun inşasından bahsedilmek- Anadolu’da Selçuklu çağının ilk kitâbesi
te ve “bu burcu inşa eden emir” ifadesi olup, en geç 1066 tarihine konulmuş
kullanılmaktadır. olmalıdır. Çünki 1064 kışına girilirken
Kars/Vanand bölgesini işgal eden
İlk inşa edilen burç kitâbesi olması nede- Bizans kuvvetleri ve onların “Doğu-
niyle kitâbede henüz Menûçihr’in emir- Kumandanlığı”na karşı, Ani’nin fetih
liği döneminde inşa edilen diğer burç- sırasında yıkılan sur ve burçlarının, çok
lardan bahsedilmemektedir. Bunun ilk çabuk onarılması gerekirdi.
19
burç olmasını destekleyen diğer bir veri Ancak Kırzıoğlu, bu kitâbenin bir inşa
de burcun bitişiğindeki kapı üzerindeki
değil, onarım kitâbesi olduğunu ileri sü-
rer. Zira surların Bağratlılar dönemin-
17 Ayrıca bk Kırzıoğlu M. Fahrettin, Kars Tarihi, de inşa edildiği kanaatinde olduğundan,
s. 363. Sultan Alparslan mancınıkla bu surların
18 Sultan Alparslan’ın yazışmalarda kullanıldığı
künyelerindendir. Ahbaru’d-Devlet’de Sultan bir kısmını yıkıp içeri girmiştir. Fetihte
Alparslan’ın künyesi şöyledir; “Sultan ul yıkılan iki burç ve duvarları Menûçihr
Azam Adud ud-Devle ebu Şuca Alparslan” onarmıştır. Bu iki burç, kitâbenin olduğu
(Ahbaru’d-Devlet, s. 24). Câmiü’t-Tevârih’te Menûçihr burcu ile Ejderha burcudur.
Sultan Alparslan’ın künyesi şöyle verilmek-
tedir: “Sultan Adudu’d-Devle Ebû Şucâ’ Al- Emir Menûçihr, Alparslan’ın kuşatmada
parslan” (Câmiü’t-Tevârih, s. 108). “Şücaü’d- kullandığı “büyük mancınık”tan atılan
devlet” devletin yiğiti anlamında olup Abbâsî koca taşların yıktığı Orta kapı Batı
halifesi el-Kâim tarafından yaptığı fetihlerden yanındaki sur kesimi ve (Batıdan Kuzeye
dolayı Alparslan’a verdiği lâkaplardandır. ve Doğuya doğru sıralanan) 28. burcu
Bizanstan en doğudaki şehir olan Ani’yi fethet- onartarak üzerine kabartma bir süslü kûfî
tiğinde halife tarafından Alparslan’a fatihlerin hatla dört satırın yazılı olduğu 72x116
babası anlamında “Ebu’l-feth” unvanı ile
birlikte verildi. Halife bu unvanlarla birlikte
“Adu’d-devle”, “Burhan-ı emirü’l-mü’minin”
ve “Ebû Şücâ” lâkaplarını da vermiştir. 19 Kırzıoğlu (1982-1), s. 55.

ANADOLU’DA İLK İPEK YOLU ŞEHRİ - 109