Page 58 - ANADOLU SANAYİ DEVRİMİ
P. 58
Saydele adlı eserlerinin önsözünde Bîrûnî, Müslüman Türklerin, hem Doğu hem de
dünyanın varoluşundan yaşadığı X. yüz- Batı medeniyetini İslâm medeniyeti için-
yıl sonu ve XI. yüzyıl başına kadar tüm de birleştirerek Orta Asya’yı dünya me-
medeniyetleri, Doğu ve Batı medeniyetle- deniyetinin merkezi haline getirdiklerini
ri olarak ikiye ayırmıştır. söylemiştir.
Adını verdiği Batı medeniyetleri hak- Türklerin Müslüman olmasıyla İslâm me-
kında önemli değerlendirmeler yapan deniyeti coğrafyasının büyümesinin ilim-
Bîrûnî, Arapların öncülüğündeki İslâm lerin gelişmesine büyük katkıları oldu-
medeniyetini, Batı medeniyeti içinde ğunu belirten Bîrûnî, Batı medeniyetinin
değerlendirmiştir. temsilciliğine yükselen Müslüman Arap-
ların da hâkimiyetlerini giderek Müslü-
Sümer, Babil, Asur, Eski Mezopotamya,
Hitit, Eski Mısır, Eski Yunan, İskender, man Türklere bıraktıklarını ve bunun de-
Roma vb. tüm Batı medeniyetlerinin ya- vam edeceğini belirtir.
şadığı coğrafyayı fetheden Müslüman Bîrûnî, 1000 yılında Selçuk Bey’in kurdu-
Arapların, bu medeniyetlerde üretilen ğu ve 1040 tarihinde bağımsız bir devlete
bilgi ve tecrübeyi İslâm medeniyetine dönüşen Selçuklu Devleti’nin kuruluşun-
aktardıklarını, böylece artık Batı mede- dan sekiz yıl sonra 1048 yılında vefat
niyetlerini, Müslüman Arapların öncülü- etmiştir. Eserlerinde Müslüman Türkle-
ğündeki İslâm medeniyetinin temsil etti- rin temsilcisi devletlerin (Selçuklu’yu da
ğini belirtmiştir. kastediyor) Asya, Anadolu, Ortadoğu,
Afrika ve Avrupa’yı (Endülüs’ü kastedi-
Bîrûnî, Doğu medeniyetleri hakkında da
önemli değerlendirmelerde bulunmuştur. yor) fethettikleri gibi bilgilerini de tevârüs
Doğu medeniyetinin öncülerinin Hind, ettirip, Doğu ve Batı medeniyetlerini içine
Çin ve Türk medeniyetleri olduğunu alan ve temsil eden büyük bir İslâm me-
söyler. deniyeti kurduklarını; böylece Doğu ve
Batı medeniyetlerinin İslâm medeniyetin-
Türklerin Müslüman olduktan sonra de birleşmiş olduğunu söyler. Diğer anla-
Arap Müslümanlardan Batı medeniyetini mıyla Bîrûnî İslâm coğrafyasının ve dev-
tevârüs ettiğini; böylece İslâm medeniye- letlerinin dünya ekonomisinin ve dünya
tinin Batı’dan sonra Doğu’ya doğru geniş medeniyetinin merkezini oluşturduklarını
bir coğrafyaya yayıldığını, bunun bilim- ilk kez tespit eden ilim adamıdır.
lerin gelişmesine önemli katkılar sağla-
dığını belirten Bîrûnî, Müslüman olan Bîrûnî, Asya’nın Müslüman Türk devlet-
Türklerin Asya’da Batı medeniyetinin lerinden Hârizmşahların saray kütüpha-
temsilcisi haline geldiklerini söyler. nelerinde Doğu ve Batı medeniyetleri üze-
rine geniş araştırmalar yapmıştı. Gazneli
Daha sonra Müslüman Türklerin, Hind Mahmud’un Hindistan İmparatorluğu’nu
ve Çin bölgelerini de hâkimiyetleri altına kurarak kendisini Hindistan’a daveti üze-
alarak Doğu medeniyetinin de temsilcisi re gittiği Hindistan’da Gazne medresesin-
haline geldiklerini böylece tarihte ilk kez de bu araştırmalarına devam ederek Hint
TEDARİKÇİ VAKIF İŞLETMELERİNİN ORTAYA ÇIKIŞI - 57
