Page 60 - ANADOLU SANAYİ DEVRİMİ
P. 60
Kâşân’da bir
kervansaray,
“Temeddün Teorisi”nin Bîrûnî ve Müteakipleri Iran
Tarafından Geliştirilmesi
Yukarıda vurgulamaya çalıştığımız gibi Bîrûnî’nin “Kâmil Topluluk” ve
Bîrûnî, “insan-ihtiyaçlar-medeniyet” “Saadete Ermek” Kavramları
ilişkisini kurarak açıkladığı temeddün
(medeniyet) teorisini geliştirirken en çok Bîrûnî yukarıda anlattığımız medeniyet
Mâverâünnehir merkezli yaşanan iktisa- kavramını Orta Asya’da yaşanan tarım
di-sosyal değişim ve gelişmelerden etki- ve ticaret devriminin sonucu olarak tarif
lenmiştir. Müslümanların hâkim oldukla- ederken, Fârâbî’nin de kullandığı iki kav-
rı bu bölgedeki iktisadi-sosyal gelişmeleri ramı geliştirmiştir.
tahlil etmek ve önceki medeniyetler ve Bîrûnî’nin, Fârâbî’den alıp geliştirdiği ilk
çevredeki başta Hint ve Çin medeniyet- kavram “kâmil topluluk”tur.
leriyle mukayese etmek suretiyle ortaya Bîrûnî, Fârâbî’nin “ihtiyaçlarını karşıla-
koymaya çalışmıştır. Bîrûnî’nin etki- mak üzere yardımlaşmak için bir araya
lendiği düşünürlerin başında ise Fârâbî gelmiş kâmil topluluklar saadete erer” ta-
gelmektedir. Bîrûnî geliştirdiği mede- nımını ele alarak, bu kavramda yer alma-
niyet teorisiyle kendinden sonra gelen yan “temeddün” (medeniyet) kavramını
tüm düşünürleri etkilemiştir. Bunların geliştirerek süreci yeniden tanımlamıştır.
başında Gazzâlî, İbnü’l-Arabî, Ahî Ev-
ran, Nasîrüddîn-i Tûsî ve İbn Haldûn Bîrûnî, Fârâbî’nin ihtiyaçların biraraya
gelmektedir. getirdiği topluluk kavramından hareket-
le medeniyetin, insanların ihtiyaçlarını
TEDARİKÇİ VAKIF İŞLETMELERİNİN ORTAYA ÇIKIŞI - 59
