Page 265 - ANADOLU SANAYİ DEVRİMİ

Selçuklu göçebe hayvancılığını “göçebe “yurt devlet” gibi küçük ekonomik coğ-
yörük sistemi” olarak, Selçuklu yerleşik rafyalardan oluşan devlet modelinin ye-
çiftçiliği olan ikta sistemini de “timar rini almış, Selçuklu ekonomik modelinin
sistemi” olarak geliştirerek devam ettir- uygulandığı Büyük Selçuklu Devleti’nin
mişlerdir. Böylece göçebe hayvancılık ve kurulduğu Orta Asya’da ve Anadolu Sel-
yerleşik tarım ekonomisini içine alan yö- çuklu Devleti’nin kurulduğu Anadolu ve
rük ve timar sistemini oluşturarak birbi- Ortadoğu’da özellikle şehir-devletler dö-
riyle ilişkili yeni bir “karma tarım üretim nemi sona ermiştir.
sistemi”ne dönüştürmüşlerdir. 4) Selçuklu ekonomik modelinin uygulan-

Selçuklular, aynı ekonomide hem göçe- dığı coğrafya da kırdaki nüfusun yanında
be hayvancılık hem de yerleşik çiftçiliği şehirlerin nüfusu daha önce görülmeyen
birlikte gerçekleştirdikleri sistemle daha ölçüde artmış, dünyanın en gelişmiş ve
önceki ekonomilerde görülmeyen sonuç- kalabalık şehirleri bu bölgelerde ortaya
lar ortaya çıkarmışlardır. Daha önce yer- çıkmıştır.
leşik çiftçilik/bitki üretimine dayalı tarım 5) Çin ve Hindistan dünyanın en kalaba-
inkılabının en önemli sonucu bir çok yeni lık nüfusuna sahip oldukları halde, hay-
köy, kasaba ve şehirlerin ortaya çıkması vancılık sektörü gelişmemiş olduğundan
idi. Göçebe hayvancılıkta ise yaylak-kış- karma tarım ekonomisine geçememişler-
laktan oluşan yurtlar ortaya çıkmıştır.
di. Bu nedenle büyük nüfus barındıracak
Selçuklu tarımındaki mezkur gelişmelerin ve besleyecek altyapıya sahip şehirler ku-
sonucunda: rabilecek iktisadi yapıya sahip olmadık-
larından, Çin ve Hind şehirleri, karma
1) Selçuklular göçebe hayvancılık ya-
pılan yurtlar ile bitkisel üretim yapılan tarım ekonomisinden beslenen Selçuk-
çiftliklerden oluşan köy kasaba ve şe- lu şehirlerinin nüfusuna ulaşamamıştı.
hirleri, yani iki alt sektörü birlikte aynı Çin-Hind nüfusunun büyük bölümü ka-
ekonomide gerçekleştirerek dünya da ilk le-şehir tarzında, küçük nüfuslu şehirle-
kez “karma tarım ekonomisi sistemi”ni rin etrafındaki köylerde yerleşmiş köylü
kurmuşlardır. nüfustu.
6) Karma tarım ekonomisine bağlı olarak
2) Göçebelerin yurtları ile yerleşiklerin
köy, kasaba ve şehirlerinden oluşan daha 1000 yılların ortalarından itibaren Sel-
büyük ve geniş bir ekonomik coğrafya çuklu coğrafyasında yer alan kale-şehir-
oluşmuş, daha önceki ekonomilerin başa- leri de içine alarak kurulmuş “şehristanı
ramadığı ölçüde üretim artışı yaşanmış- olan şehirler” Buhara, Semerkand, Bağ-
tır. Üretim artışı beraberinde nüfus artı- dat, Şam, Halep, Kayseri ve Konya dün-
şını da getirmiştir. yanın en gelişmiş ve kalabalık nüfusa sa-
hip şehirleriydi. Selçuklularda “şâristanı
3) Üretim ve nüfus artışına bağlı olarak olan kasabalar” bile birçok Çin-Hind
geniş ekonomik coğrafyaya dayalı dev- kale şehirinden daha çok nüfus barındır-
let modeli, önceki “kale-şehir devlet” ve makta idi.

264 - ANADOLU SANAYİ DEVRİMİ