Page 176 - ANADOLU SANAYİ DEVRİMİ

(deri sektörünün) şeyhi unvanını kul- ilk sanayi/ticaret birliklerinin yerleşti-
lanmaktaydı. Selçuklu ve daha sonra ği ilk organize sanayi/ticaret siteleri de
13
Osmanlı’da meslek birliği yöneticilerine Kayseri’de kurulup gelişmişti.
şeyh, kethüdâ gibi unvanların verilmesi Bu meslek birlikleri ve sanayi sitele-
de bu ilk uygulamayla başlamıştır. ri, Ahî Evran tarafınan Ahî tekke ve

I. Keyhüsrev kümelenme modeline uygun zâviyelerinde Ahîlik felsefesine göre Ahî
olarak Kayseri'deki Ahî vakıflarını des- fütüvvetnâmelerini okuyarak ve öğrene-
tekleyerek büyük bir sanayi sitesi inşa et- rek yetiştirilen müteşebbisler tarafından
tirtmiş, site Ahî Evran’ın öncülüğünde ku- kuruluyordu. Kurulan meslek birliğinin,
rulan debbâğ sanayi birliğine kiralanarak yöneticisini seçip Ahî teşkilatı adına Ahî
ilk debbâğ sanayi sitesi oluşturulmuştur. 14 Evran’a sunup onaylatması gerekiyordu.

Kayseri’de debbâğ sanayi birliğinin kısa Ahî müteşebbisler tarafından kurulan
sürede sağladığı başarı, sanayi birliği mo- meslek birkliklerinin yöneticisi olan
delinin sanayi ve ticaretle ilgili diğer mes- kethüdâ/şeyhler genellikle bu Ahî müte-
lek grupları tarafından benimsenmesini şebbisler arasından seçilmekteydi. Mes-
hızlandırmıştır. Ahî Evran döneminde lek birliği mensupları birlik yöneticisi
Kayseri’de Debbâğlar Çarşısı’nın yanın- kethüdâ/şeyhi seçimle belirliyorlardı. Se-
da Külahduzlar Çarşısı da kurulmuştur. 15 çilen meslek birliği yöneticisi kethüdâ/
şeyh, Ahî teşkilatı adına Ahî Evran tara-
1205-1220 yılları arasında Ahî Evran’ın
öncülüğünde Kayseri’deki her bir mes- fından onaylanıyordu. Bu onayla meslek
lek grubu ayrı sanayi/ticaret birliği ha- birliği de onaylanmış oluyor ve faaliyeti-
linde örgütlenmiş ve Selçuklu sultanının ne başlıyordu.
desteğiyle bu birliklerin yerleştiği orga- Meslek birliği mensupları müslim veya
nize sanayi siteleri kurulmuştur. Böylece gayrimüslim olabilmekteydi. Ancak
meslek birliği yöneticileri mutlaka müs-
lümandı. Hatta Osmanlı dönemi örnek-
13 Bk. Aşağıda Ahî Fütüvvet Şecerenâmeleri.
14 Ahî Evran tarafından kurulan debbâğ sanayi lerine bakarak söylersek tamamı gayri-
sitesi genişleyerek Debbâğ Mahallesine dönüş- müslimlerden oluşan meslek birlikleri de
müştür. Elimizde 1500 ve 1584 yıllarına ait yönetici olarak dışarıdan müslüman bir
Kayseri Debbâğ Mahallesinde dükkan, çarşı esnafı seçiyorlardı.
han inşa eden vakıflara dair defter kayıtları
bulunmaktadır. 1500 ve 1584 Tarihli Konya- Bu durum gayrimüslim bir yöneticinin
Kayseri Vakıf Tahrir Defteri, Kayseri Debbâğan Ahî teşkilatı tarafından onaylanmayaca-
Mahallesi Vakıfları’ndan naklen Yasemin ğı şüphesinde kaynaklanmış gibi görünse
Özırmak; 1500 ve 1584 Tarihli Tahrir ve
Evkaf Defterlerine Göre Kayseri Vakıfları, Gazi de, daha çok birliklerarası ilişkiler, devlet
Üniversitesi Yüksek Lisans Tezi, Ankara 1985: yöneticileriyle ilişkiler gibi daha geniş bir
208. faaliyet alanı düşünülerek tercih edilen
15 Bu çarşının yer aldığı Külahduzlar Mahal- bir durumdu denilebilir.
lesinde, Ahî Evran’ın şeyhi ve kayınpederi
Evhâdüddîn-i Kirmânî’nin evi de bulunuyordu.
(Bayram 1995:18-19)

ANADOLU SANAYİ DEVRİMİ - 175