Page 104 - ANADOLU SANAYİ DEVRİMİ

kırpmadan yıkıp yok etmiştir. Ancak bu Sultan Alparslan, Ani bölgesinden elde
2
konuda tarafsız bir şekilde yazan yaban- edilecek vergi gelirini Ani’nin yeniden
cı araştırmacılar da mevcuttur. Örneğin imarı için tahsis etmişti. Yapılan inşa fa-
Ermeni rahip Vardan (ö. 1271) eserinde, aliyetlerine baktığımızda, Ani’de vergi
Ani’nin inşasının Sultan Alparslan idare- gelirini aşan büyük alt ve üst yapı yatı-
sinde 1065-1072 yılları arasında yapılıp rımlarının yapılması, birçok yeni ticari,
tamamlandığını belirtmiştir: iktisadi, kültürel ve dinî yapıların inşa

Ani şehri, 1065-1072 yılları arasında edilmiş olması, Selçukluların ek mali des-
imar edildi. 3 tek sağladıklarını göstermektedir.
Bununla beraber Vardan bu cümleden Alparslan’ın Ani şehrine ayrı bir önem
sonra Anı, daha önce de böyle mamur bir verdiğini, Ani’yi bir bölge başkenti ola-
şehirmiş gibi şu cümleyi ilave etmiştir: rak inşa etmesinden, yapılan büyük yatı-
rımlardan ve ortaya çıkan yeni şehirden
Şehrin evvelki halinden hiç farkı kalmadı.
anlayabiliriz. Bu farklılık Ani’nin fethiyle
Böylece en insaflıları bile Selçukluların birlikte Alparslan’ın unvanındaki önemli
Ani’yi imar ederek ancak eski haline dö- değişiklikten de anlaşılmaktadır. Alpars-
nüştürebildiğini iddia etmek suretiyle, Ani lan diğer fetihlerde alamadığı “Ebu’l-
şehrinin Selçuklu dönemindeki muazzam feth” unvanını, Ani’yi fethettiğinde
gelişimini gerçekte görmelerine rağmen almıştır.
görmezlikten gelmeye devam etmişlerdir.
İbnü’l-Esir’in verdiği bilgiye göre, Sultan
Alparslan’ın fetihten sonra Bağdat’taki
Ani’nin Kurucuları ve Abbâsî halifesi el-K¯im-biemrillâh’a gön-
Finansmanı derdiği fetihnâme, Bağdat halifelik sara-
yında okunmuş, halka duyrulduğunda
Selçuklular, Bizans uç-sınır karakolu gö- büyük sevinç gösterileri yapılmış ve Sul-
revini de gören küçük bir kale içi yerle- tan Alparslan’a övgü dolu cevabi mek-
şim olan Ani’yi Bizanslılardan fethederek tup gönderilmişti. İslâm geleneğine göre
aldıktan sonra inşa ettikleri dış-sur siste- İslâm hükümdarlarına, devlet adamlarına
miyle koruma altına aldıkları Ani ovası- isimlerine ilave Arapça lakaplar verilirdi.
nını yeni şehir yerleşimine dâhil edip imar Fethe kadar Halife tarafından verilmiş
ederek Anadolu’nun ilk Selçuklu İslâm olup Sultan Alparslan’ın kullandığı lakap
şehri olan Ani’yi kurdular. Ani, şehris- “Ebû Şücâ‘ Muhammed b. Dâvûd Adu-
tanda küçük bir iç-kale olarak kalmasına düddevle Burhânü Emîri’l-mü’minîn”
rağmen adı şehristanla birlikte anılmaya iken fetihten sonra ve Malazgirt Savaşı
devam etti. öncesinde “Ebu’l-feth” unvanı ilave edi-

lerek anılmaya başlanmıştı.
4
2 Selçuklu Ani şehrini anlattığım müstakil ese-
rimizde, Menûçihr camii konusu incelenirken
konu hakkında ayrıntılı bilgiler verilmiştir. Bk. 4 Turan (1993), s. 156, Kırzıoğlu M. Fahrettin,
Kala Ahmet, Ani Şehristan Ss. 197-220. Kars Tarihi - Cilt 1: Taş Çağlarından Osmanlı
3 Vardan’dan naklen Kırzıoğlu (1981-1), s. 56. İmparatorluğuna Değin ve Ekleme 1534-1921

ANADOLU’DA İLK İPEK YOLU ŞEHRİ - 103