Page 102 - ANADOLU SANAYİ DEVRİMİ

İKİNCİ BÖLÜM

ANADOLU’DA ILK IPEK YOLU ŞEHRI

TARIM VE TICARET DEVRIMININ ANADOLU’YA ULAŞMASI:
SELÇUKLULARIN ANADOLU’DA ILK IPEK YOLU ŞEHRI ANI’YI KURMASI

Islâm-Şehristan: Ani’nin Üç Unsurlu Selçuklu Şehri
Olarak Yeniden Inşası

Selçuklular 1064’te fethettiklerinde Ani, Ani kiliseleri etrafına yerleşmişti. Bu nü-
Anadolu’da fethettikleri diğer birçok Bi- fus nedeniyle Ani, diğer Bizans kale-ka-
zans kale-şehri gibi, şehirden ziyade köy rakol şehirlerine göre daha dışa açık ve
yerleşimi tipine daha yakındı. Ani, Bizans hareketli bir şehirdi ve nüfusun ana geçim
öncesi Gregoryen Hristiyan bölge bey- kaynağı hâlâ tarım faaliyetleri idi.
lerinin ve halkının İslâm halifesine tabi Kısaca Ani, Gregoryen dönemde bir dinî
oldukları dönemde Gregoryen Hristi- merkez iken, Bizans döneminde bir ileri
yanlığın dinî merkezi olma canlılığını da karakola dönüştürülmüştü. Şehir özelliği
kaybetmiş, Gregoryenlerin son patriğinin taşımadığından, Ani’de çarşılar, dükkan-
İstanbul’a gönderilip geri dönmesi ya- lar, kervansaraylar gibi şehir ekonomisi
saklanmıştı. Bizans Ortodoks Hristiyan- faaliyetleri yoktu. Şehirli meslek loncaları
lığına bağlanması çabaları altında Ani da bulunmuyordu. Bu bağlamda Selçuklu
Kalesi ordugâha dönüştürülerek İslâm’ın fethi öncesinde Ani, etrafındaki köylüle-
bayraktarlığını yapan Selçuklulara karşı rin çiftçilik yaptığı köy-kasaba yerleşim
korunmaya çalışılan bir şehirden çok ka- tipinde bir kale-şehir idi.
le-karakol idi.
Alparslan’ın Ani’den önce çevre kalele-
Yalnız Bizans’ın İslâm’la rekabeti ne- ri fethetmesiyle Hristiyan nüfus büyük
deniyle Ortodokslaştırılmış Gregoryen ölçüde Ani Katedrali civarına, yani Ani
Hristiyan din adamları ve mensuplarının ovasına kaçmıştı. Bu bağlamda Mateos,
kendi kiliselerindeki dinî faaliyetlerine Ani surlarını aştıklarında kiliselerde ve
müsamaha göstermesi nedeniyle çevre- çevresinde dua eden büyük ölçüde silah-
deki savaşlardan kaçan bir kısım nüfus

ANADOLU’DA İLK İPEK YOLU ŞEHRİ - 101