Page 30 - ANADOLU SANAYİ DEVRİMİ
P. 30
Semerkand şehri hakkında Kaşgarlı Mah- medeniyetler tarım dönüşümünü yaşama-
mud, Türklerin kurdukları ve Fars dilinde dığından, bu dönüşümü yaşayan bölge-
Semerkand adıyla meşhur olan bu şehrin lerde ortaya çıkan şâristanlı ve şehristanlı
asıl isminin “Semizkend” (semiz:zengin- pazarların olduğu yeni büyük şehirler bu
büyük) olduğunu ve büyükkent anlamına eski yerleşik medeniyet bölgelerinde orta-
geldiğini söyler. Fergana’nın diğer büyük ya çıkamamıştır.
şehri Buhara’nın tarihini anlatan Nerşahî Göktürk hâkimiyetinde VI. ve VII. yüzyıl-
de aşağıda anlatılacağı gibi Buhara’yı larda yaşanan bu karma tarım ekonomi-
Türkistan’dan gelen tarımla uğraşanların sine dayalı büyük şehirlerin ortaya çıktığı
kurduğunu söyleyerek ilk oluşan köyler- Mâverâünnehir bölgesinde VIII. yüzyılda
den kasabalara şehrin kuruluş ve gelişi- yeni bir dönem daha başlamıştır.
mini ayrıntılı olarak anlatır.
VIII. yüzyılda, 722’de Kuteybe b. Müslim
Göçebe hayvancılığı ve yerleşik çiftçiliği ile Müslümanlık buralara erişmiş, 751’de
bu bölgede birlikte gerçekleştirerek kar- Çin ile Talas Savaşında Türklerin Arap
ma tarım ekonomisine geçen göçebe ve Müslümanların yanında yer alması ve
çiftçi Türkler ve diğer unsurların bulun- İslâm’ı kabul etmeleri ile bölgede İslâm
duğu Mâvaraünnehir de bu yeni kent/ka- devletleri dönemi başlamıştır. Bu dönem-
saba ve şehirlerin ortaya çıkması, tarım de tarım ekonomilerinin yanında İpek
devriminin tamamlanması sürecinin ilk Yolu ticaretinin hızla gelişmeye başlamı-
evresini oluşturmaktaydı.
sıyla nüfusun artması ve çevreye yayılma-
İktisadi yapı farklılığından dolayı tarım sında önemli temel etkenler olmuştur.
devriminin tamamlanması sürecinin baş- VI. yüzyıldan itibaren bölgede Türklerin
lamasıyla Göktürklerin hâkimiyetindeki kurduğu şâristan ve şehristanların olduğu
Mâverâünnehir bölgesinde ortaya çıkan kent/kasaba ve şehirlerde VIII. yüzyıldan
köylerden şehirlere dönüşüm, yerleşik itibaren İslâm dönemiyle birlikte artık
medeniyetler olan Çin, Hindistan ve Fars çarşıların yanında ulu camiler yer almaya
bölgelerinde özellikle hayvancılık altya- başlamış, üç unsurlu şehirleşme modeli
pısının bulunmaması nedeniyle yaşan- oluşmuş, şehir nüfusu ve yerleşim öncesi-
mamıştır. Bu eski yerleşik medeniyetlerin ne göre oldukça gelişmiştir.
olduğu bölgeler, karma tarım ekonomisi
yaşanmadığından sadece çiftçi tedarikçi 982’de İpek Yolu üzerinde Göktürk, Kır-
köylere dayalı şehirlerdir ve bu şehirler gız ve Uygurların olduğu Ötüken ve çev-
tarım devrimini tamamlayan bölgelerdeki resine bir keşif ziyaretinde bulunan Çin
büyük şehirlere göre oldukça küçüktür. elçisi bu bölgeleri şöyle anlatmaktadır:
Zira bu bölgelerde göçebe hayvancılık (Türklerin) yaşadığı bu topraklarda fakir
gelişmediğinden karma tarım ekonomisi insan yoktur. Onlar ihtiyacı olanlara
de oluşmamış, sadece tedarikçi çiftçi köy- yemek yardımı yaparlar. İnsanlar uzun
9
lere dayalı olduklarından nispeten küçük ömürlüdür.
şehirler olarak kalmıştır. Bu yerleşik eski
9 Özkan İzgi, Çin Elçisi Wang Yen-te’nin Uygur
TEDARİKÇİ VAKIF İŞLETMELERİNİN ORTAYA ÇIKIŞI - 29
