Page 28 - ANADOLU SANAYİ DEVRİMİ

hâkimiyeti altına alarak Büyük Türk-Hun luğu topraklarında hızla yayıldı. Ortak
İmparatorluğu’nu kurdu. Bu dönemde medeniyete doğru bu gelişmeler öncelikle
Fergana’da bu iki farklı kültüre göre (gö- üretimi artırdı ve artan üretim bölge nü-
çebelik-çiftçilik) farklı idare edilen, ancak fusunun hızla artmasına ve bu nüfusun
ticari ilişkileri olan Hun Hakanlığı’na tabi yerleştiği yeni köy, kasaba ve şehirlerin
“Fergana Hâkimi/Beyi” tanımını kulla- ortaya çıkmasına yol açtı. Dünya tarım
nan hükümdarlıklar vardı. Böylece dün- ve ticaret devrimini yeni bir aşamaya ta-
ya tarihinde ilk kez bu bölgede göçebe ve şıyan bu gelişmeler, bölgede ortaya çıkıp
yerleşiklerin birlikte yaşadıkları “ortak kıtalar arasına yayılarak ticaret zinciri
medeniyete” doğru gelişim hızlandı. oluşturacak İpek Yolu şehirlerinin altya-
pısını hazırladı.
Bu ortak medeniyete doğru gelişimin ya-
şandığı Fergana'da yerleşik köylerdeki Hunların 1000 yıl süren Asya’daki
çiftçiler, Tunç çağında, tarım için kırsal- hâkimiyetindeki ortak medeniyetin olu-
dan köylere uzanan sulama kanallarını şum süreciyle üretimin artmasına ve or-
inşa etmeye başlamışlardı. MÖ II. yüz- tak pazarların kurulmasına bağlı olarak
yılda kerpiç yapılarda zeminde çok odalı Asya’da nüfus hızla artmaya başlamıştır.
evler/barınaklar inşa etmeye ve çömlek 1000 yılın son ikiyüzyılında (MS IV-V),
kullanmaya başlanmış, böylece köylerin yani bu sürecin sonunda kavimlerarası
yanında daha gelişmiş kasaba-şehirler or- savaşların giderek yoğunlaşmasıyla Çin
taya çıkmıştır. ile Hun savaşlarının ardından Hunlar
önce ikiye bölünmüş ve ardından dağılma
Aynı bölgede ortak medeniyetin diğer un-
suru olarak gelişen hayvancılık yapan gö- sürecine girmiş, önce MS IV. yüzyılın baş-
çebelerde ise “Bozkır Tunç” kültürü gö- larında bölge içinde kavimlerin birbirleri-
rülmekteydi. Bunlar, Saka ve Hun-Türk ne baskısıyla batıya, Hazar’a doğru göç
kültürünü temsil ediyorlardı. başlamıştır. Daha sonra, MS 375’lerden
itibaren de bölgeden dünyaya kavimler
Hun hâkimiyeti altında MÖ III. yüzyıldan göçü başlamıştır. M.S. IV. yüzyılda başla-
itibaren hızlanan, göçebe ve yerleşiklerin yıp X. yüzyıla kadar sürecek olan batıya
oluşturmaya başladığı ortak medeniyetin doğru büyük kavimler göçüyle Asya böl-
somut göstergesi Fergana ve civarında gesindeki dönüşüm ve değişimin sonuçla-
göçebelerin çömlek başta olmak üzere rı tüm dünyayı etkilemiş ve değiştirmiştir.
yerleşiklerden satın aldıkları kapları, yer-
leşiklerin de göçebe ürünlerini kullanma- VI. yüzyılda Bumin Kağan’ın (542-552)
ya başlamasıydı. yıkılan Büyük Hun ülkesini işgal eden
Moğol kökenli Juan-Juanları bozguna
Söz konusu ürünler kurulan ortak pa- uğratıp istiklalini kazanmasıyla, 542'de
zarlarda yer alarak önceki pazarlara kı- Göktürk Devleti kuruldu. Çin kaynak-
3
yasen ürün bolluğu olan pazarlar ortaya
çıkmıştı. Gelişen medeniyet ve bu mede-
3 Ahmed Taşağıl, Göktürkler I-III, Ankara,
niyetin unsuru olan ortak pazarlar, Orta
Türk Tarih Kurumu, 2014, s. 18-19. Göktürk-
Asya’ya egemen Türk Hun İmparator- lerin bu galibiyetinden sonra Moğollar, Moğol

TEDARİKÇİ VAKIF İŞLETMELERİNİN ORTAYA ÇIKIŞI - 27