Page 125 - ANADOLU SANAYİ DEVRİMİ

Ikinci Unsur: Ani’nin Inşası Şehir, bu ana yola sağdan ve soldan bağ-
lanan sokaklarla bölümlenmiştir. Kara-
Selçuklular yeni fethettiği şehirlerde, mağaralı, Selçuklu eserlerinin odak mer-
şehrin merkezini inşa ederlerken toplu- kezi olarak planlanmasını, yani ana-kapı,
mun ihtiyaçlarına göre şehrin tüm ana ana-cami, anayol sisteminin (sur-şehir
unusurlarını bu merkeze (şehristana) planı) Selçuklu dönemine ait şehir planı
yerleştiriyorlardı.
olduğunun delili olduğunu söyler.
50
Bu ihtiyaçlar:
Nitekim Selçuklular Ani-şehristanına
Şehrin yönetim merkezi ve mekânı: Sel- daha önceki kale-şehir Ani’de bulunma-
çuklular Ani’de Ani emirine ait saray yan ve burada maddeler halinde belirttiği-
ve yöneticilere ait konutlar inşa ettiler. miz çok önemli unsurlar ilave etmişlerdir.
Ani’de inşa edilen saray ve konutlar aşa- İç-dış güvenlik kurum ve mekânları:
ğıda ayrıca anlatılmıştır.
İç ve dış-sur sistemi ve irtibatlı halde
Selçuklular Ani’yi, bölgenin yönetim ribâtlar.
merkezi olarak inşa etmişlerdir. Selçuklu Gazi Alp-eren-dervişlik kurum ve
döneminde Ani emirleri Selçuklu sulta- mekânları: Ribâtlardaki garnizonlar,
nına bağlı olarak adına para basabilme şehrin içinde tekke ve zâviyeler.
49
ve Kars başta olmak üzere bölgedeki di-
ğer beyleri denetleme yetkilerini haizdir. Mescit ve camiler.
Bunlar Ani’nin gelişmiş bir Selçuklu şehri Yüksek eğitim kurumları: Medreseler.
olarak kurulduğunu göstermektedir.
Açık ve kapalı ticaret mekânları:
Yerleşim ve ulaşım planı: Ana ulaşım yolu Kapalıçarşılar, kervansaraylar, yola
ve bu ana yola bağlanan tali yolların inşa- cepheli arasta çarşı ve dükkanlar.
sı. Ana yol sistemi yukarıda İslâm şehri- Tedarikci, üretici, müteşebbis iktisadi
nin ilk unsuru içinde ayrıca anlatılmıştır.
kurum ve mekânlar: Dükkanlar, atölye/
işlikler, toptan ve perakende alışveriş
yapılan pazarlar.
49 Ani bölgesindeki arkeolojik kazılarda üzerinde
“Melikşah ve Menûçihr” adlarının yazıldığı iki Selçukluların yeni Ani’yi inşa ederken
adet bakır sikke bulmuştur (Kemal Balkan-O. kurdukları tüm bu kurumlara mekânlar
Sümer, “1965 Yılı Ani Kazıları Hakkında Kısa aşağıda böyle bir başşlık ilerleyen bölüm-
Rapor”, Türk Arkeoloji Dergisi, sayı: 14, An-
kara 1967, s. 106). Selçuklu’dan sonra İlhanlı lerde yok.
döneminde de Ani’de darphane kurulup para
basıldığını görüyoruz. İlhanlı Hanlarından
Süleyman (1339-1344) zamanında Pasinler
Avnik kalesinde 733/1332’de kurulmuş olan
darphane Ani şehrine taşınmış ve burada Sü-
leyman ve Enurşirevan Hanlar para bastırmış-
tır. Bk. İbrahim Hakkı Konyalı, Abideleri ve
Kitâbeleri ile Erzurum Tarihi, İstanbul, Ercan
Matbaası, 1960, s. 491. 50 Karamağaralı (1992), s. 513.

124 - ANADOLU SANAYİ DEVRİMİ