Page 122 - ANADOLU SANAYİ DEVRİMİ
P. 122
ile Ebü’l-Muammeran minaresine kadar yapıldığı pazar yeri olarak kullanılan bir
olan yolun etrafının açılması çalışmaları- mekânın olduğu da anlaşılmaktadır” tes-
na başlanmıştır. bitinde bulunmaktadır. Böylece cadde ile
40
Ebü’l-Muammeran Camii arasında ilişki
Öncelikle ana yol üzerinde batı tarafın-
dan bir dükkan ve bir han kalıntısı ortaya kurarak caddenin inşasının da XII. yüzyıl
çıkartılmıştır. Ayrıca güneydeki yola ba- olduğunu belirtmektedir. Aşağıda anlatıl-
kan kısmında toprak altında depo/mah- dığı gibi bu cami, son Şeddâdlı, Selçuklu
zen olduğu tahmin edilen bir mekân daha emiri Şehinşah (1164-1200) tarafından
tespit edilmiştir. Hanın orta mekânının 1164 yılında yaptırılmıştır. Karamağa-
yola cepheli duvar dibinde kırık bir küp ralı, Selçuklu anayolunun bu dönemde
içinde 2,5 cm boyutunda sırlanmış se- (XII. yüzyılda) kesin olarak varolduğunu
ramik bir yüz kabartması bulunmuştur. tespit etmekte ise de bu yolun ne zaman
Selçuklu tarzı küpün üzeri bir sıra yıldız inşa edildiğine dair önemli bilgilere yer
vermektedir:
motifli bordürle bezelidir.
Yolun (ana yolun) zemininin parke taşı
Devam eden kazılarda bu kez ana yolun ile kaplı olduğu yanlardan sokaklara
doğu kısmında iki han yapısına ait giriş- geçiş verildiği belirlenmiştir. Alınan harç
ler ortaya çıkarılmıştır. Bu mekânın yola örneklerinin laboratuvar sonuçları, sur
cepheli kısmında küçük dükkanlar yer (Selçuklu kitâbesinin, Selçuklu arslanının
almaktadır. Yola cepheli duvar üzerin- ve ana kapının olduğu orta-surlar ) ile
de aydınlatma ve ısınma amaçlı iki ocak aynı özelliktedir. 41
daha ortaya çıkarılmıştır. Ocakta bulu- Karamağaralı’nın bu bulguları Ani’nin
nan seramik parçalarının üzerinde bezir dış-sur ve burçlarının inşası ve ana yolun
yağı izleri olduğundan, aydınlatmada be- inşasının Selçuklu fethinden sonra oldu-
zir yağı kullanıldığı anlaşılmaktadır. ğunu ortaya koyması bakımından hayli
önem taşımaktadır.
Yine yol boyunca yapılan anayol kenar-
larını açma kazılarında yalaklar, oturma Zira bu sonuçlar, orta-surların, anayol ve
sekileri ve aydınlatma amaçlı ocaklar or- tali yolların Selçuklu eseri olduğunu orta-
taya çıkarılmıştır. Ebü’l-Muammeran mi- ya koymakta ve anayolun, ilk burcun ve
naresine yakın kısımda ikinci bir rögar (su orta-surun Selçuklu fethinden (1064) son-
havalandırma bacası) daha bulunmuştur. raki bir kaç yıl içinde (Kırzıoğlu'na göre
1066'da) inşa edildiğini tespit etmektedir.
Karamağaralı, yol etrafındaki hanlar,
dükkanlar ve yalaklara dayanarak bu Karamağaralı’nın tespitlerine göre bu yol
ana yolun XII. yüzyıla ait bir Selçuklu güzergahının bir ve yarım metre aşağısın-
caddesi olduğunu belirtmektedir. Bu tes- da iki yol daha vardır. 1 metre alttaki yo-
pitini “Ebü’l-Muammeran minaresi üze- lun 1066’da inşa edilen orta-surlara ula-
rindeki kitâbede belirtildiği gibi, yol üze- şımı sağlayan ana yol olup, 1164 yılında
rinde yün yaprağı ve pamuk alışverişinin yapılan Ebü’l-Muammeran Camii’nin bu
40 Karamağaralı (1995), s. 494. 41 Karamağaralı (1995), s. 495-496.
ANADOLU’DA İLK İPEK YOLU ŞEHRİ - 121
