Page 186 - KAZASKER MUSTAFA İZZET

Ayasofya’nın Nişânesi | KAZASKER MUSTAFA İZZET

AMERİKA’YA ABDÜLMECİD’DEN BİR HEDİYE

Bu yüzyılda İstanbul’un seçkin çevresinde, bu şehri merkezine almış bir ilişki ağının ötesine geçilmiştir. Bu fazla akademik ifadeyi iki şekilde
tasvir edebiliriz: Birincisi artık oturmuş ve hatta bazı konularda zaman zaman hantallaşmış Osmanlı bürokrasisinin dış görevlere tayin ve
"unmilitary" seyahat kültürüyle iletişim çağının artık bir kültür olarak gelişmesi dolayısıyla mesafelerin azalmasıdır. İkincisi ise İstanbul’un
bürokrasi, kültür ve sanat entelijansiyasının yukarıda anlatılan özellikler dolayısıyla dış dünyayla olan bağlantılarının kuvvetlenmesi ve yeni
kuşaklarla bunun köklenmesidir. İkinci analize verilecek en iyi örnek bu dönemdeki Amerika ile başlayan ilişkiler ve aşağıda detaylı olarak
anlatılacak konumuz Kazasker’in sanatının bürokrasi eliyle ihracıdır.

2009 yılında ülkemizi ziyaret eden dönemin Amerika Devlet Başkanı Barack Obama, TBMM’de bir konuşma yapmıştı. Konuşmasında
Türkiye’nin özgürlük ve bağımsızlığından bahsederken 160 yıl öncesine ait öyle bir detaya dikkat çekti ki, dönemin konuya teşne gazeteci
ve muhabirleri hemen bu bilgiden haberler yapmaya başladılar. Aslında ehlince bu kitabe hakkında yazıp çizenler olmuştu. Murat Bardakçı,
Talip Mert gibi araştırmacıların yazıları, Obama konuşma yapınca daha da merak celp eder oldu. Obama’nın bize hatırlatmak istediği bu
detay, Washington Anıtı’na 150 yıl önce Sultan Abdülmecid’in gönderdiği bir hediye kitabede yazan güzel temennilerdir. Washington
Anıtı, Amerikalıların, ülkelerinin kurucusu George Washington anısına dikmiş olduğu, dünyanın en uzun dikilitaşıdır. Bugün Washington’ın
merkezinde bulunan anıt, Mimar Robert Mills tarafından 897 basamaktan oluşan 50 kat, 169 metre uzunluğuna sahip olarak inşa edilmiştir;
anıtın temel kısmı ise 16,8X16,8 metre ebadındadır.

Anıt, ebediyeti ifade etmesi bakımından eski Mısır obelisklerine benzetilmiş ancak daha yüksek inşa edilmiştir. Yapımı, verilen uzun ara
ile beraber, yaklaşık 40 yıl sürmüştür. Henüz karar aşamasındayken Amerikalılar tarafından, sadece Amerika’nın değil bütün dünyanın
özgürlüğünü temsil ettiği vurgulanarak, yüzünde isimlerinin yer almasını isteyen memleketlerden gelecek hediyelerin mermere monte
edileceği duyurulmuştur. Bu duyurunun ardından dünyanın dört bir yanından birbirinden eşsiz mermer plakalar, bu anıtta yer almak için
Amerika’ya yollanmıştır. 1982’de son koyulan kitabe ile toplam 198 parçanın yer aldığını bildiğimiz anıtta Osmanlı’dan da bir hatıra yer
alması için, 9 Şubat 1853’te ABD Sefâreti’nden Bâb-ı Âlî’ye, bir talep yazısı gelmiştir. Bu konudaki ilk resmî irtibatın belgesi olan yazıda,
sözünü ettiğimiz anıt için bir kitabe talebi yer almaktadır.

Sefâretten gelen yazıda "George Washington’ın adını yaşatmak için birkaç yıldan beri 500-600 kadem yükseklikte olmak üzere bir direğin
inşa edildiği" belirtilerek padişahtan da belirtilen ölçülerde bir mermer parçası üzerine tarih metni ile tuğrasının hakkedilerek gönderilmesi
[16]
arz ediliyor. Bunun üzerine, iki ayı geçkin bir süre boyunca karşılıklı olarak yazışmalar gerçekleştikten sonra, 25 Mayıs tarihinde, Ahmed
Sâdık Ziver Paşa’dan şahide için uygun bir beytin ivedilikle tanzim etmesi istenmiş ve 5 gün gibi kısa bir süre sonunda Zîver Paşa şu
beyitleri göndermiştir:

"Devâm-ı hulleti te’yîd içün Abdülmecîd Hân’ın
Yazıldı nâm-ı pâki seng-i bâlâya Vaşington’da"

16 Devlet Arşivleri, İ. Hr:4660/1.

184