62 yıldır atölye ortamında bu toprakların hüsn-i hat ve resim sanatına hizmet eden Turan Sevgili, hocası Hamid Aytaç misali, hem kalemle hem fırçayla meşgul olan ender sanatkârlardan biri.
Hattat-Ressam Hamid Aytaç’ın çizgilerinde tezahür eden, dini mimari unsurlarının tezyinatından levha sanatlarına kadar oldukça geniş bir yelpazede ortaya konan ustalık, hayrülhalefi Sevgili’nin kamış kaleminde ve tuvalinde milimi milimine devam ediyor. O, hocasının, memleketimizde kültür karakışının yaşandığı yıllarda sabırla açtığı meşk yolundan yürüyerek yazının estetiğini, resmin duyarlığıyla buluştururken hattat portreleriyle hüsn-i hat dünyamızın müstesna şahsiyetlerine vefâ gösteriyor.
Üstadlara Vefâ
Hattat-Ressam Turan Sevgili’nin fırçası, hüsn-i hat tarihimizin yaşayan hafızası mahiyetinde. O fırçayla, Yakut el-Müsta‘sımî’den Sami Efendi’ye, Mustafa Halim Özyazıcı’dan Hamid Aytaç’a, Necmeddin Okyay’dan Ali Alparslan’a kadar 70 meşhur hattatın sûretini resmetti.
Bu portreler, yalnızca birer yüz tasviri değil; sanatın, sabrın, kulluk şuurayla geçen ömürlerin sûrete bürünmüş hâli... Turan Hoca’nın sanatkâr portrelerine müşfikâne nazar edenler, Hz. Ali’nin hattatlara müteveccih kurduğu, “Güzel yazı hocanın öğretişinde gizlidir. Kıvamı çok yazmakla, devamı İslâm dinini yaşamakla olur” sözünün müşahhas misallerini temâşâ ediyor.
Sevgili, ‘Hattat Portreleri’yle hat sanatına ömürlerini vakfetmiş ecdada vefâ borcunu ödemenin gayreti içerisinde bulunuyor. Buradan hareketle muhatabımız nezdinde Hattat Portreleri’ mücerret anlamda resim değil, içinden yazı hatıraları geçen medeniyet tarihimizin resm-i küşâdı.
‘Hattat Portreleri’ndeki simalarda kalemin iziyle birlikte mürekkebin zikrini ve hattatlarımızın teslimiyetini gözlemlemek mümkün.
Bir Vefâ Sergisi: Hattat Portreleri ve Hüsn-i Hat Sergisi
2007 yılında Türk ve İslâm Eserleri Müzesi’nde açtığı “Hattat Portreleri ve Hüsn-i Hat Sergisi”, Sevgili’nin bu niyetinin tezahürü mahiyetindeydi. O sergide duvarlara asılan hattat portreleri ziyaretçileri karşılarken; sükûnetin, zarafetin ve emekle yoğrulmuş bir sanatın hikâyesini de anlatıyordu! Daha sonra İstanbul Büyükşehir Belediyesi tarafından “Hattat Portreleri” adıyla neşredilen bu çalışmalar, hat sanatının görsel hafızasına kazınmış kalıcı bir vefâ belgesine dönüştü.
Turan Sevgili’nin portreleri, yalnızca hattatları anlatmıyor; aynı zamanda ilây-ı kelimetullah mücadelesinin yazıya sirayet etmiş ruhunu resmediyor. O, Şeyh Hamdullah’ın tevâzuu ile Ahmed Karahisârî’nin vakarını, Necmeddin Okyay’ın zarafetiyle Hamid Aytaç’ın tevhid çizgisine eklemlerken hattat portrelerini hilye levhalarındaki rûhâni estetikle buluşturuyor!
Kalemle Fırçanın Müsabakası
Turan Sevgili, sanatında kalemle fırçayı müsabaka ettiren bir şahs-ı vâhid. Yazı onun için adı üzerinde bir hat iken resim ise o hattın tuvale izdüşümünden başka bir şey değil.
Ebediyet Yurduna Sırlanmış Hattatların Portreleri
Turan Sevgili prensip olarak yalnızca “ebediyet yurduna sırlanmış hattatların” portrelerini çiziyor. Bu duruş, onun sanatındaki vefâ ölçüsünün bir tezahürü olsa gerektir!
Bir gün yakın dostu Hattat Hasan Çelebi, “Hocam, benim portremi ne zaman çizeceksin?” diye sorduğunda Sevgili’nin tebessümle, “Malumunuz, ben hayatta olan hattatlarımızı çalışmıyorum.” cevabını verdiğini hatırlıyorum: Hasan Hoca, “Ne yani, benim portremi çizmen için ölmem mi lazım?” deyince Sevgili’ bu kez “Sen bilirsin!” demişti. Hasan Çelebi hocamıza rahmet olsun.
Yâkut Musta‘sımî’den Ali Alparslan’a…
Hattatlarımıza rahmet niyazıyla Turan Sevgili’nin portrelerini resmettiği tüm sanatkârlarımızın isimlerine yer vermeyi kutlu bir görev addediyorum: Yâkut Musta‘sımî, Sultan Bâyezid II, Şeyh Hamdullah, Ahmed Karahisârî, “Büyük” Derviş Ali, Eyyûbî Mustafa “Suyolcu”, Hâfız Osman, Sultan Mustafa II, Sultan Ahmed III, Seyyid Abdullah “Yedikuleli”, Seyyid Ahmed “Şekerzâde”, Eğrikapılı Hoca Mehmed Râsim, Mehmed Es‘ad Yesârî, Osman Efendi “Deli”, İsmail Zühdî Efendi, Nâilî Efendi, Mustafa Râkım Efendi, Mahmud Celâleddin, Sultan Mahmud II, Mehmed Tahir Efendi, Mustafa İzzet “Yesârîzâde”, Nâfi‘ Efendi, Sultan Abdülmecid, Ali Haydar Bey, Vahdetî Efendi, Recâi Efendi, Kazasker Mustafa İzzet, Abdullah Zühdî, Mehmed Şefik Bey, Mehmed Şevkî Efendi, Alâüddin Bey, Hacı Arif Bey “Çarşambalı”, Hafız Osman “Kayışzâde”, Abdülfettâh Efendi, Abdullah Bey “Muhsinzâde”, Çırçırlı Ali Efendi, Edhem Efendi “Hezârfen”, Mehmed İzzet Efendi, Yahya Hilmi Efendi, Hacı Arif “Bakkal”, Atâullah Efendi, Sâmi Efendi, Mehmed Nazîf Efendi, Mahmud Es‘ad Efendi, Arif Hikmet Bey, Aziz Bey, Hasan Rıza Efendi, Tevfik Bey, Ömer Vasfî Efendi, Aziz Efendi “Rıfâî”, Ahmed Ziya Bey, Mehmed Ali Efendi, Hulûsi Yazgan, Kâmil Akdik, Abdülkadir Kadri, Hamdi Yazır, Neyzen Emin Efendi, Tuğrakeş İsmail Hakkı, Suûd Bey, Kâmil Ülgen, Nuri Korman, Mahmud Yazır, Mâcid Ayral, Halim Özyazıcı, Abdülkadir Saynaç, Necmeddin Okyay, Kemal Batanay, Hamid Aytaç, Emin Barın ve Ali Alparslan.
Hattat-Ressam Turan Sevgili: Portreleri Bir Boşluğu Doldurur Mülahazasıyla Resmettim
Hattat-Ressam Turan Sevgili ‘Hattat Porteleri üzerinden sanat camiamıza “Hat sanatında Kur’ân’-ı Kerîm’e ve İslâm dinine hizmet anlayışının rolü büyüktür. İşte bu hizmet anlayışı içerisinde biz de hatta gönül ve ömür vermiş, alâmeratibihim manevi hocalarımız olmuş hattatlarımızın -tamamı olmasa bile- deryadan bir katre misali; bazılarının fotoğraflarından, fotoğrafı olmayanların muhayyel resimlerini vefâ borcu niyetiyle nisbî bir boşluğu doldurur düşüncesi ve bizden sonra gelenlere bir hareket noktası olur da daha geniş çapta bir hizmet kapısı açılır ümidi ile yapmış bulunuyorum” mesajını iletiyor.
‘Hocamızın ömrüne bereket’ niyazıyla yazımıza değerli sanatkârımızın kısa biyografisine müşfikâne nazarla nihayet verelim.
Hattat-Ressam Turan Sevgili
1945 yılında Erzurum’un Oltu ilçesinde doğan Turan Sevgili, ilk, orta ve lise öğrenimini Çorum’da tamamladı.
1967’de İstanbul İlahiyat Fakültesi’nden, ardından Mimar Sinan Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Tekstil Bölümü’nden mezun oldu.
1963’te, Hattat Hamid Aytaç’ın rahle-i tedrisine girdi; hocasından Kûfî, Sülüs, Nesih, Ta‘lik, Dîvânî ve Celî Dîvânî nevilerinden icazet aldı.
1981-82 yıllarında Bursa Yüksek İslâm Enstitüsü’nde hat öğretim üyesi olarak görev yaptı.
Suudi Arabistan’da bir yayınevi için yazdığı Mushaf-ı Şerif hâlen Umman Krallığı nezdinde yayınlanmaya devam ediyor.
Bütün bunların yanı sıra, “Hattatlar Albümü” adlı çalışmasıyla, Osmanlı’dan Cumhuriyet’e uzanan hat zincirinin sûretlerini tuvale aktardı!
Bugün Kadıköy’deki atölyesinde yazı ve resimle meşgul olan Turan Sevgili yeni eserler üremeye devam ederken, hocası Hamid Aytaç’tan öğrendiklerini Ebubekir Altıok, Gürkan Pehlivan ve Filiz Derindere’ye öğreterek talebelerine icazet verdi.
İbrahim Ethem Gören, 05.11.2025/Yazı No: 472
