Kendilerine rahmeti vesile kılarak kitapta beyit ve mısralarına yer verilen ehl-i irfan sanatkârlarımızın isimlerine müşfikâne nazar edelim: Süleyman Çelebi, Aziz Mahmud Hüdâî, Yunus Emre, Şinâsî, Necip Fazıl Kısakürek, Mehmed Âkif Ersoy, Fuzûlî, Nâbî, Salih Baba, Âşık Veysel, Mehmet Paşa, Kuddûsî, Cem Sultan, Sultan Veled, Kânûnî Sultan Süleyman, Ziya Paşa, Zaifî, Niyâzi Mısrî, Ferid Kam, Abdülvâsî Çelebi, Zâkirî Hasan Efendi, Sultan II. Bayezid, Hüseyin Nâzım Paşa, Arif Nihat Asya, Edip Ayel, Tâhir Olgun, Ahmed Dâî, Dede Korkut, Trabzonlu İbrahim Cudî Efendi, Ketencizâde, Sırrî, Mevlânâ Celâleddin-i Rûmî, Sultan III. Ahmed, Şeyhî, Abdülhak Hâmid, Erzurumlu İbrahim Hakkı, Cenap Şehabeddin, Eşrefoğlu Rûmî, Sinan Paşa, Zaifî, Urfalı Mehmet Şevket, İshak Çelebi, Zâtî, Mehmed Şevket Efendi, Hüseyin Nâzım Paşa, Cengiz Numanoğlu, Muallim Nâci, Sultan II. Ahmed, Makbule Leman Hanım, Hâmîdî, Âdile Sultan ve Osmanzâde Tâib.
Esmâ-i Hüsnâ
Arapça telaffuzuyla Esmâü’l-Hüsnâ; Türkçe ifadesiyle Esmâ-i Hüsnâ “En güzel isimler; Allah’ın en güzel isimleri”dir. Ve dahi en güzel, isimler, fiiller ve sıfatlar Allah’ındır…
Elbette hemen herkesin hemfikir olduğu üzere en güzel isimler Allah’ındır. Bu husus Hakk kelâmıyla sabittir. A’râf Sûresi’nin 180’inci ayet-i kerimesinde “Ve li’l-lahi’l-esmâü’l-hüsnâ fed-ûhu bi-hâ/En güzel isimler Allâh'ındır. O halde O'na o (güzel isim)lerle du'â edin...) buyurulmaktadır…
Malum olduğu üzere Allah’ın birçok ismi vardır. İttifakla bu isimlerin adedinin 99 olduğu bilinmektedir. Esmâ-i Hüsnâ’nın 99 olduğuna dair rivayet Ebu Hureyye (ra)’ye dayanır… İbn-i Mâce ve Tirmizî’deki esmâ-i hüsnâ terkipleri ismini andığımız Kutlu Sahabenin (ra) rivayetine ulaşır…
Bir Buhârî hadisinde İki Cihan Serveri, Peygamberlerin Seyyidi, Efendimiz Hz. Muhammed Mustafa (s.a.v.) şöyle buyururlar: "Muhakkak ki Allah'ın yüzden bir eksik olarak doksan dokuz ismi vardır. Her kim onları ihsâ eder (manasını anlayarak ezberleyip sayar da gereğince amel eder) ise Cennete girer."
“Allah’ın güzel isimleriyle nasıl dua edilecek?” şeklinde bir soru gündeme gelir. Allah, er-Rahmân, er-Rahîm, el-Melik, el-Kuddûs, es-Selâm, et-Tevvâb” gibi hemen herkes, evvelemirde esmâ-i hüsnâdan birkaç isim sayabilir…
Zikir meclislerinde Allah lafzının yanı sıra ‘esmâ-i hüsnâ’ya da sıkça yer verilir… Kimi zaman ezkârda isimlerin evveline “yâ” nidası getirilerek “Yâ Allah, Yâ Rahmân, Yâ Rahîm” diye dua edilir.
Şüphesiz esmâ-i hüsnâ ile sair zikir nevileri de vardır. Vuslat Turâbî’nin kaleme aldığı Hakikatin Sonsuzluğunda Vedûd’a Yolculuk isimli albüm kitapta (Şehbal Ana Vakfı Yayınları) Yusuf İslam, “Allah’ür-Rahmân’ür-Rahîm’ül-Melikü’l-Kuddûs’üs-Selâm’ül-Mü’min’ül-Müheymin...” şeklinde en güzel isimleri ard arda sıralayarak Hakk Teâlâ’yı zikretmektedir.
Muhakkak sanatkârlar da Prof. Dr. Ali Alparslan hocamız örnekliğinde olduğu gibi bu yakarışa, zikre eserleriyle ortak olmaktadır. Hüsn-i hatla, güzel yazı sanatıyla hemhal olanlar “Kur’ân-ı Kerîm Hicaz’da (Mekke-i Mükerreme’de ve Medine-i Münevvere’de) nâzil oldu, Mısır’da okundu, İstanbul’da yazıldı” şeklindeki hüküm cümlesine vâkıftırlar…
Şimdi biz bu güzel söze, “İstanbul hat sanatının başkentidir” ibaresini ekleyebiliriz. Evet, İstanbul hat sanatının başkentidir. Osmanlı Cihan Devleti asırları boyunca Âsitane’nin kandillerle aydınlanan cami ve mescitleriyle, medreselerinde, derviş odalarında, hat mekteplerinde sanatkâr dedelerimiz kamış kalem ve mürekkepleriyle hat sanatı hizmetinde bulunmuş ve İslâm ümmetine bu hususta önderlik ve rehberlik etmişlerdir.
Öncelikle her hattat Mushaf-ı Şerîf yazmak ister. Sevgili Peygamberimizin (sav) sîret ve sûretinin tasvir edildiği Hilye-i Şerifeler de hattatlar tarafından çokça yazılmaktadır. Aynı şekilde hattatlarımız esmâ-i hüsnâ kitâbetine de büyük önem vermektedir. İstisnalar kaideyi bozmamakla birlikte hemen her hattat yazı hayatı boyunca en az bir esmâ-i hüsnâ levhası yazmıştır.
Esmâ-i hüsnâ levhaları ifade ettiğimiz üzere 99 güzel isimden oluşur… Ayrıca 99 isim tek tek de yazılmaktadır. Bezen birbirine yakın manaları ifade eden isimlere aynı levhada yer verilir.
Tezhipçilerimiz de tüm hünerlerini esmâ-i hüsnâ levhalarının tezyinatında göstermektedir. Böylelikle hat ve tezhip sanatı tarihimize birbirinden âlâ keyfiyeti haiz esmâ-i hüsnâ eserleri kazandırılmıştır.
Es-Selâm Es-Selâm!
Şairler de Necip Fazıl Kısakürek misali, mısralar arasına kurdukları diyaloglarda esmâ-i hüsnâya yer vermeyi ihmal etmemiştir:
Göklerden son ilâm
Allah bir, bir İslâm
Şekiller Elif-Lâm
Ne bir harf, ne kelâm
Es-Selâm Es-Selâm!
Hâmiş: Bu vesileyle Prof. Dr. Ali Alparslan’a ve Boğaziçi Yayınları’nın müessisi Ergün Göze’ye rahmet niyaz ediyoruz.
Ali Alparslan karakalem portre: Ertan Ayhan Sertöz, Sanatın ve Sanatkârın İzinde, İbrahim Ethem Gören, Kuveyt Türk Katılım Bankası Kültür Yayınları Dizisi: 9, İstanbul, 2021, S. 33
İbrahim Ethem Gören/25.06.2025/Yazı No: 454