Mushaf-ı Şerîf Kitâbetinin Başkenti İstanbul!
İstanbul’da yedi asırdır Kur’ân-ı Kerîm kitâbeti üzerine göz nuru dökülüyor. Evvelemirde Âsitane’nin ilk manevi ocağı Rumelihisarı Şehitlik Dergâhı’nda Fatih Sultan Mehmed Han’ın hocası, hezarfen (mutasavvıf, âlim, tabib, şair) Akşemseddin’in rahle şerîki Şeyh Bedreddin’in himâyesinde başlayan kitâbet çalışmaları bilahare İstanbul’un tüm medrese, dergâh, mektep, cami ve mescitlerine yayılmıştır.
Medreselerin kandillerle aydınlanan derviş odalarında kamış kalemler, asırlar boyunca âharlı kâğıdın üzerinde zikir sesine durarak İstanbul’da yüzlerce hattat, binlerce; on binlerce Mushaf-ı Şerîf yazmıştır. Akranları arasında Hasan Rıza Efendi ve Hâfız Osman, Mushaf-ı Şerîf hattatı olarak tebârüz etmiştir.
Sanat ve estetik unsurlar itibarıyla Hasan Rıza Efendi’nin Mushaf hattında tartışılmaz rüçhaniyeti bulunmaktadır. Bulunla birlikte 106 adet Mushaf yazdığı bilinen Kayışzâde Hâfız Osman için “Mahza Mushaf istinsahı için yaratılmıştır” denilse mübalağa edilmiş olmaz.
Beş Mushaf-ı Şerîf Yazabilen İlk ve Tek Hattat
Osmanlı Cihan Devleti’nden günümüz Türkiyesi’ne geldiğimizde bir önceki asrın son iki ve içinde bulunduğumuz yüzyılın ilk çeyreğinde hayat süren Hattat Muhsin Demirel’in beş Mushaf-ı Şerîf yazabilen ilk ve tek hattat olduğunu görürüz.
Bu satırların yazarına şubat ayının ilk günlerinde kitap sanatları uzmanı Yüksel Yücel’in deri ciltli nüshasını hediye ettiği Resmi Osmâni imlâsı esas alınarak nesih hatla hazırlanan, âyetberkenâr, sayfa tutarlı, tevâfuklu Mushaf-ı Şerîf’in şöyle bir vâkıası var.
Hattat Muhsin Demirel’in 2014 yılında iş bu Mushaf’ı Ali el-Kārî imlâsıyla yazmaya başladığını biliyoruz. 2017 yılına gelindiğinde kitâbeti tamamlanan bu Mushaf-ı Şerîf telifiyle birlikte Cumhurbaşkanımız Sn. Recep Tayyip Erdoğan’a hediye edildi. Cumhurbaşkanımız da Mushaf’ın basılmasını talep etti. Bu gelişmenin akabinde Muhsin Ali el-Kārî imlâsıyla yazdığı Mushaf, -hemen herkes tarafından rahatça okunabilmesi için- uzun uğraşlar neticesinde bilgisayar ortamında Resmi Osmâni’ye çevrildi ve Aralık 2024 ayının ilk günlerinde basımı gerçekleştirildi.
Hattat Muhsin Demirel Hayatını Mushaf Kitâbetine Vakfetti
İrfânî anlamda Cemil Meriç’in talebesi olan Hattat Muhsin Demirel için “hayatını Mushaf kitâbetine vakfetti” cümlesini kurmamız merhumun hakkının teslimi olacaktır.
Muhsin Demirel, uzun yıllar hizmetinde bulunduğu Devlet Planlama Teşkilatı’nın Çankaya’daki lojmanlarında gerçekleştirmiş olduğumuz sohbetimizde Mushaf kitâbetine müteveccih hizmetlerine şu cümlelerle değinmişti.
Birinci Projem Mushaf Projesidir
“Hattat Hamit Bey’in yazdığı Mushaf-ı Şerîf üzerinde yaptığımız çalışma 1971’den 1975’e kadar yaklaşık 4,5 yıl sürdü.
Benim Kur’ân-ı Kerîm ile uğraşmam ve yazıyla meşgul olmam iç içedir. Ben Kur’ân-ı Kerîm olduğu için yazıyla meşgul oldum. Ve hayatım boyunca da hep böyle devam ettim. Bugün de böyle. Kur’ân bağlamında yazıyla ilgiliyim.
Birinci projem Mushaf projesidir. İlk yazdığım Mushaf, tevâfuklu Mushaf’tır. Bunu gündeme getirmiyorum. Yani o noktada yazıyı aştım, biiznillah. Daha sonra Diyanet’e bir Mushaf yazdım. Tarihte ilk defa sipariş üzerine... Türkiye Cumhuriyeti Devleti’ne Mushaf kazandırdık. İşte bu gördüğünüz Mushaf-ı Şerîf.
Üçüncü Mushaf’ı Tataristan Devleti’ne yazdım. Yüksel Yücel tarafından yayına hazırlanarak
Tataristan Devleti tarafından basıldı.
Diğer birini THY’ye yazdım. Daha doğrusu ben Türk Hava Yolları’na yazmadım. Ben Mushafları -Diyanet için olanı hariç- hiç kimse için yazmadım. Ben Mushaf ı Mushaf olarak yazdım. Bu önemli bir meseledir.
Beşinci Mushaf’ı da Ali el-Kārî imlâsıyla kaleme alarak Sn. Cumhurbaşkanımıza hediye ettim.”
Hattat Muhsin Demirel’e rahmeti vesile kılarak farklı imlâ kuralları ile matbu olarak basılan Mushaf imlâlarına değinelim.
Mushaf-ı Şerif İmlâları Üzerine…
Müslümanlar Asr-ı Saadet’ten itibaren Kur’ân-ı Kerîm’in hıfz ve kitâbet yoluyla muhafazası ile birlikte derlenmesi, çoğaltılması, hareke ve nokta konulması gibi birçok çalışma gerçekleştirmişlerdir. Bu konuda sahâbenin gayret ve titizliğinin yanı sıra devlet yetkilileri de Mushaf-ı Şerîf kitâbeti hizmetlerine öncülük etmiştir.
Hz. Osman döneminde yazım ve istinsâhı gerçekleştirilen, bundan dolayı da “Resmü’l-Mushaf”, “Resmi Osmâni” veya “Resmi Hatt” gibi isimlerle anılan söz konusu çalışma bunlardan biri olup Mushaf kitâbeti tarihi açısından oldukça önemli bir yere sahiptir. Bu çalışmayla Ümmet nezdinde Mushaf birliğini sağlamak hedeflenmiş ve bir bakıma devlet otoritesine vurgu ile çalışmaya resmî bir hüviyet kazandırılmıştır. Böylelikle meydana gelebilecek muhtemel karışıklığın önüne geçilmiş, aynı zamanda sahih senetle Hz. Peygamber’e (sav) dayandırılan kıraat farklılıkları bu Mushaf’larda koruma altına alınmıştır.
Bütün Sahabenin icmaı ile kabul edilen Mushaf’a “el-Mushaf’u'l-İmam” adı verilmiş olup Hz. Ebu Bekir tarafından toplanmıştır.
Resmi Osmâni
Resmi Osmâni adı üzerinde Hz. Osman’ın bir araya getirterek hattatlara yazdırdığı Mushaf-ı Şerîf’in hattı olup yazma Mushaflar yoluyla günümüze kadar ulaşan bu tertibe Resmi Osmâni denilmektedir.
Ali el-Kārî
Ali el-Kārî (Hasen Nûrüddîn Alî b. Sultân Muhammed el-Kārî el-Herevî) tarafından acemlerin (Arap olmayanların) de okuyabilmesi için geliştirdiği Mushaf imlâsına verilen isim olup Türkiye’de rağbet görüp okunmuştur.
Bölgeler İtibarıyal Mushaf İmlâları
Resmi Osmâni: Mısır, Suriye, Arabistan, Katar, BAE
Verş: Fas, Cezayir, Batı Afrika ülkeleri ve Tunusun bir kısmı
Kālûn: Libya ve Tunus’un kâhir ekseriyeti
Duri: Sudan, Çad, Doğu Afrika, Yemen
Ali el-Kārî: Türkiye
Hattat Muhsin Demirel
Burdur-1954
Muhsin Demirel 1954 yılında Burdur’da dünyaya geldi. Babası Risâle-i Nur hâdimlerinden, Bediüzzaman Said Nursi’nin yakın çevresinden Teyyareci Ali Demirel; annesi ise Şükran hanımdır.
İstanbul-1971
1971 yılında Hattat Hamit Aytaç’tan hüsn-i hat meşk etmeye başlayan Muhsin Demirel, Hamit Aytaç’ın yanında ve yakınında bulundu.
1978 yılındaki İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi mezuniyetinin ardından mezkûr üniversitede işletme ve ekonomi tahsili gördü.
Ankara-1980
1980 yılında Devlet Planlama Teşkilatı’nda çalışma hayatına başladı.
Kalamazoo-1985
1985 yılında ABD’nin Western Michigan Üniversitesi’nde ekonomi alanında yüksek lisans derecesi elde etti.
Ankara-2019
Kalkınma Bakanlığı’nda uzun yıllar hizmet eden Muhsin Demirel DPT ile başlayan 39 yıllık devlet hizmetini Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı’nda tamamlayarak 2019 yılında yaş haddinden emekli oldu.
Ankara-2024
53 yıllık yazı hayatında kendini Mushaf kitâbetine vakfederek beş adet Mushaf-ı Şerif yazmaya muvaffak kılınan Muhsin Demirel 16 Aralık 2024 Pazartesi günü Ankara’da vefât etti.
İbrahim Ethem Gören/13.02.2025 Yazı No: 437
