Geçmişten günümüze birçok yaklaşımda üst sıralarda yer alan bir kavram olan dış ticaretin temellerini atıyor ve temel kavramlar ile dış ticareti tanıyoruz.
Ülkeler geçmişten günümüze birçok ilişki geliştirmişlerdir; bunlardan en kalıcı olanı mal alım ve satımı olan ticari ilişkilerdir. Geçmişe, günümüze ve geleceğe dair her türlü yaklaşımda dış ticaret en üst sıralarda yer aldı, alıyor ve alacak. Bu bağlamda bakıldığında dünyaya yön verebilecek bir kavram olan dış ticaretin temellerini atıyor ve temel kavramlar ile dış ticareti tanıyoruz.
Dış Ticarette Ödeme Şekilleri Nelerdir?
Dış ticaret işlem türleri; peşin transfer, mal mukabili ödeme, akreditifli ödeme, vesaik mukabili ödeme ve kabul kredili ödeme şeklinde beş farklı türde yapılabilir.
Peşin Transfer Nedir?
Dış ticaret işlem türlerinde ithalat ve ihracatçı için farklı risk durumları vardır. Bazı ödeme yöntemlerinde riski ithalatçı üstlenirken, bazılarında ise ihracatçı daha büyük risk alır. Yapılan sözleşmeye göre belirlenen bu durum, farklı işlemlerde riski yüklenicilere dağıtır. Dış ticaret işlem türlerinden olan peşin transfer, riski tamamen ithalatçının üzerine yükler.
Peşin transfer ödeme türü, taraflar arasında mal alışverişi gerçekleşmeden ödeme yapmanızı gerektirir. İthalatçı sözleşme yapıldıktan sonra ihracatçıya ödemeyi gerçekleştirir. Bu işlemden sonra; sevkiyatın gecikmesi, malların sözleşmeye uygun olmaması ve miktarı gibi hususlardaki risk ithalatçıya aittir.
Mal Mukabili Nedir?
İhracatçının mal bedelini almadan malları ve bütün evrakları ithalatçıya gönderdiği işlemlerdir. Malın tesliminden sonra tarafların öngördüğü bir tarihte ödeme ihracatçıya yapılmaktadır. Açık hesap olarak da bilinen bu ödeme şeklinde ihracatçı ve ithalatçı arasında uzun süreli, güvene dayalı bir ticari ilişki söz konusu olmaktadır. Mal mukabili ödeme türünde risk tamamen ihracatçının üzerindedir.
Vesaik Mukabili Nedir?
Temel olarak, ihracatçı firmanın malı yüklemesinin ardından, ihracata konu olan belgeleri (vesaik) ihracatçının bankası aracılığıyla, mal bedeli karşılığında veya tahsili için istenilen güvencenin alınmasından sonra teslim edilmek üzere ithalatçı firmanın bankasına gönderilmesi sürecini kapsamaktadır.
Tahsil işlemlerine aracılık eden bankalardan beklenen, genel anlamda, kendilerine iletilen belgeleri, tahsili gönderen tarafın talimatına sadık kalarak ilgilisine yani, belgelerin muhatabına teslim etmeleridir.
Buna göre belgelerin:
· Ödemenin ve/veya kabulün sağlanması
· Ödeme ve/veya kabul karşılığında belgelerin teslimi (veya)
· Diğer şartlara bağlı kalınarak belgelerin teslimi
şeklinde bankalarca işleme alınmaları, tahsillerin tanımı ve konusunu oluşturmaktadır. Tahsil talimatını alan banka, yukarıda belirtilen koşulların sağlanması kaydıyla ve her durumda tahsil talimatının kendisine bağlı kalarak, talimat ekinde bulunan belgeleri ilgili tarafa teslim etmekle yükümlü bulunmaktadır.
Finansal kuruluşların vesaik mukabili ödeme yönteminde uyması gereken kurallar Milletlerarası Ticaret Odası (ICC) tarafından belirlenir.
Kabul Kredili Ödeme Nedir?
Kabul kredili ödeme, iki şekilde gerçekleşmektedir:
1.Kabul Kredili Vesaik Mukabili: Ödemenin ileri bir tarihte yapılacağını gösteren poliçenin, ithalatçı tarafından kabul edilmesi karşılığında ithalatçıya vesaik teslim edilmektedir.
2.Avalli Kabul Kredili Vesaik Mukabili: Ödemenin ileri bir tarihte yapılacağını gösteren poliçenin, ithalatçı tarafından kabul edilmesi ve ithalatçının bankasının ödemeye garanti vermesi karşılığında vesaik ithalatçıya teslim edilmektedir.
Akreditif Nedir ve Nasıl Açılır?
Akreditif, bir mal veya hizmet alıcısının talebine dayanarak bir bankanın akreditifte ismi belirtilen satıcıya verdiği ve alıcı tarafından ayrıntıları belirtilmiş özel şartlar çerçevesinde, mala ve hizmete ilişkin bir takım belgenin ibrazı karşılığında, belli bir vade dâhilinde akreditifte belirtilen meblağın ödeneceği yolundaki şartlı bir taahhüttür.
Akreditifler, Milletlerarası Ticaret Odasının yayınladığı "Akreditiflere İlişkin Birörnek Usuller ve Uygulama Kuralları" (UCP 600) broşürüne tabidir.
UCP 600 kapsamında Akreditif, adı ve tanımlaması nasıl olursa olsun, amir bankanın (alıcının bankası) uygun bir ibrazı karşılayacağına ilişkin kesin yükümlülüğünü oluşturan nitelikte herhangi bir düzenleme anlamına gelmektedir.
Bir akreditif süreci aşağıdaki aşamalardan oluşmaktadır:
İthalatçı ile ihracatçı aralarında sözleşme imzalar.
İthalatçı olan amir, bankasına sözleşme şartlarına uygun bir akreditif açtırma talimatı verir.
Amir banka amirden gerekli teminatları alır ve akreditif metnini oluşturur.
Amir banka hazırlamış olduğu akreditif metnini ihracatçının bulunduğu ülkedeki muhabirine gönderir. (MT 700 swift mesajı ile)
İhracatçı kendisine ihbar edilen akreditif şartlarını inceler, akreditif şartları imzaladıkları sözleşmeye uygun ise akreditifte belirtilen malları hazırlar ve akreditif şartlarına uygun olarak ithalatçıya gönderir.
İhracatçı malı gönderdikten sonra akreditifte belirtilen belgeleri (vesaiki) hazırlar ve görevli bankaya ibraz eder. Bu banka ihbar bankası olabileceği gibi teyit bankası ya da üçüncü bir banka da olabilir.
Akreditif şartlarına uygun ya da rezervli vesaiki alan görevli banka talimat ekinde, belgeleri amir bankaya gönderir.
Akreditif vesaikini alan amir banka vesaiki inceler. Vesaik uygun ise vadesinde ödemesini yapar. Vesaik rezervli ise rezervleri kabul edip etmeyeceğini ithalatçıya sorar. İbradan sonra akreditif şartlarına göre vesaiki ithalatçıya teslim eder.
Akreditif görüldüğünde ödemeli ise vesaik tesliminden önce bedeli amir bankaya öder. Akreditif vadeli ise vadesinde akreditif bedelini amir bankaya öder.
Vesaiki alan ithalatçı, fiili ithalatı gerçekleştirir.