En eski öğretim tekniklerinden olan ve öğrencilere cevapları vermeye değil, sorular sormaya odaklanan Sokratik yöntemle ilgili detaylı bilgiyi bu yazımızda bulabilirsiniz.
Yunan filozof Sokrates tarafından geliştirilen Sokratik öğretim tekniği, öğretmen ve öğrenciler arasında gerçekleşen, öğrencilerin görüş ve düşüncelerini şekillendiren temel inançlarını keşfetmek için öğretmenin araştıran soruları tarafından teşvik edilen bir diyalogdur. Sokrates, bu disiplinli ve dikkatli sorgulama uygulamasının, öğrencinin fikirleri mantıksal çerçevede incelemesine ve fikirlerin geçerliliğini sınamasına yardımcı olduğuna inanır. Sokratik öğretim tekniğinde öğretmen öğrencilerle konuyu bilmediğini varsaydığı bir diyaloğa girer. Sokratik yöntem, öğrencinin konu hakkında mümkün olan en eksiksiz bilgiye ulaşmasına yardım edebilir. Günümüzde Sokratik yöntem, öğrencilerin zor kavram veya ilkeleri kavramlarına yardımcı olmak için özellikle tıp ve hukuk alanında kullanılır.
Sokrat Öğretim Tekniği Ve Felsefesi Nedir?
Sokratik öğretim tekniği, ilk Yunan filozoflarından Sokrates’ın disiplinli ve incelikli sorgulama becerisine dayanır. Sokratik yöntem, eleştirel düşünmeyi teşvik etmek, fikirleri ve temel varsayımları ortaya çıkarmak için sorular sormaya ve yanıtlamaya dayanan, bireyler arasında işbirlikçi ve tartışmacı bir diyalog biçimidir. En eski ve hala en güçlü öğretim tekniklerinden biri olan Sokratik yöntem, öğrencilere cevapları vermeye değil, sorular sormaya odaklanır. Sokrates, bu tekniği, bildiklerini sorgulaması ve görünenin ötesine bakması için insanları teşvik etmek amacıyla kullanmıştır.
Sokratik yöntem, çelişkilere yol açanları eleyerek daha geçerli hipotezler oluşturmaya yardım eden bir hipotez çürütme yöntemi olarak da tanımlanabilir. Öğrencilerin görüşlerini derinlemesine incelerken bir çelişki ortaya çıkana kadar onlara sorular sorulması şeklinde uygulanır. Sokratik yönteme göre, eğitimcinin öğrencilerini sorgulamalarının çeşitli yolları bulunur. Bununla birlikte, tipik olarak, sorgulama genellikle bir spektrumun zıt uçlarında gerçekleşir.
Sokrat Öğretim Tekniği Temel Unsurları
Sokratik sorgulama, kelimenin geleneksel anlamıyla öğretmek anlamını taşımaz değildir. Sokratik yöntemde, öğretmenin bilen kişi, öğrencilerin de bilginin pasif alıcıları olduğu geleneksel bir ders ve sınıf ortamına ihtiyaç yoktur. Sokratik yöntem, PowerPoint odaklı dersleri, ayrıntılı ders planlarını veya ezberlemeyi içermek yerine, öğretmen ve öğrenciler arasında paylaşılan bir diyaloğu içerir. Sokratik yöntemin temel özelliklerini şöyle sıralayabiliriz:
- Sorgulamanın amacı, her katılımcının ifadelerinin, argümanlarının ve varsayımlarının üzerine inşa edildiği temel inançları araştırmaktır.
- Öğretmen düşündürücü sorular sorarak yol gösterir. Öğrenciler kendi sorularını sorarak tartışmaya aktif olarak katılırlar.
- Sokratik yöntem, dünya hakkındaki gerçekleri ortaya çıkarmaktan daha çok, karmaşıklığı, zorluğu ve belirsizliği göstermek için çalışır.
- Sokratik bir sınıf, öğrencileri konfor alanının dışında bulunan bir üretkenlik ortamı olarak karakterize edilir.
- Sokratik öğretmen, bir tartışmadaki rakip veya her zaman şeytanın avukatlığını yapan birisi değildir. Soru sormadaki amacı, tüm cevapları bilen kişi olarak öğrencileri teste tabii tutmak değildir.
- Sorgulama, önceden belirlenmiş bir amaç olmaksızın açık uçlu ve çok yönlü ilerler.
- Diyalog, katılımcıların ifade biçimleri üzerine değil, inançları, eylem ve kararlarının temelini oluşturan değer sistemi üzerine odaklanır.
- Düşünce ve değer sistemine odaklı ilerleyen Sokratik tartışma, yüksek meydan okuma kapasitesi nedeniyle kişinin yaşam biçimini irdelemesini gerektirebilir.
Sokrat Öğretim Tekniği Uygulama Biçimleri
Sokrat öğretim tekniği uygulamaları için diyaloğa anlam ve yön sağlayan önemli sorular planlamak gerekir. Soru yönelttiğinizde öğrencilere bir miktar bekleme süresi tanımak önemlidir. Öğrencilerin yanıtlarını takip ederek birbirini izleyen sorular sorulması düşünce akışlarını canlı tutar. Tespit edici sorular sormak ve tartışılan önemli noktaları yazılı olarak belirli aralıklarla özetlemek, konunun çerçevesini çizmeye yardımcı olur. Mümkün olduğu kadar fazla katılımcının diyaloğa girmesi, tekniğin başarısını artıran bir unsurdur. Öğrencilerin, ortaya konan araştırma soruları aracılığıyla bilgiyi kendi başlarına keşfetmesi tekniğin esaslarından birini oluşturur.
Sokratik sorgulama tekniği farklı türde sorular içerir. Bu soru tipleri şöyle gruplandırabiliriz:
- Açıklama. Sizce temel sorun nedir? Bununla tam olarak ne demek istediniz? Farklı bir şekilde ifade etmeniz mümkün mü? Bir örnekle açıklar mısınız? Kapsamı biraz daha genişletmeniz mümkün mü?
- Sorunu belirleme. Bu soru neden önemlidir? Bu soruyu yanıtlamak kolay mı yoksa zor mu? Bu düşüncenizin nedenini söyler misiniz? Bu sorudan hareketle hangi varsayımı ortaya atabiliriz? Bu soru başka önemli soru ve sorunlara yol açıyor mu?
- Varsayımsal. Burada varsayılan nedir? Neden biri bunu varsaysın? Bunun yerine ne var sayabiliriz? Bunu varsayıyor gibisiniz? Sizi doğru anlıyor muyum?
- Neden ve kanıt. Örnek ne olabilir? Bunun neden doğru olduğunu düşünüyorsunuz? Başka hangi bilgilere ihtiyacımız var? Nedeninizi bize açıklar mısınız? Hangi gerekçeyle bu sonuca vardınız? Bu kanıttan şüphelenmek için bir neden var mı? Sizi bu inanca yönlendiren ne oldu?
- Menşe ve kaynak. Bu fikir size mi ait mi yoksa farklı bir yerden mi öğrendiniz? Her zaman böyle mi hissettiniz? Fikriniz birinden veya bir durumdan etkilendi mi?
- İçerim ve sonuç. Bu nasıl etkiler? Bu gerçekten olabilir mi veya olması muhtemel midir? Alternatifi nedir? Bununla neyi ima ediyorsunuz? Dediğiniz gibi olsaydı, sonuç olarak başka neler gerçekleşirdi? Neden?
- Bakış açısı. Başka toplumlar bu soruya nasıl yanıt verirdi? Şu tip itirazlara nasıl yanıt verirsiniz? Şuna inanan biri ne düşünebilir sizce? Şu fikirler birbirine hangi açılardan benziyor? Bu iki düşünce arasındaki farkları anlatır mısınız?
Sokrat Öğretim Tekniği Faydaları Nelerdir?
Sokratik yöntemin bugün hala kullanılmasının üç temel nedeni bulunur:
- Eleştirel düşünme becerilerini geliştirmeye yardımcı olması,
- Öğrencileri hızlı ve pratik düşünmeye hazırlaması,
- Öğrencileri hazırlıklı ve dikkatli olmaya zorlaması.
Sokratik yöntem, öğrencilerde merak uyandırmak için de kullanılır. Çeşitli konularda farklı şekillerde düşünmelerini sağlayarak, olayların farklı olma ihtimal ve koşullarını merak etmeye teşvik eder. Ek olarak, öğrenmeyi pasif bir deneyimden katılımcı bir deneyime götürür. Sokratik yöntemin diğer avantajları şunlardır:
- Aktif öğrenme ve dinleme becerilerinin kazanılması,
- Eleştirel düşünme becerilerinin teşvik edilmesi,
- Meydan okumanın ve meydan okunduğunda yapılacakların öğrenilmesi,
- Sorunları derinlemesine incelemenin keşfedilmesi.
Sokratik öğretim tekniği, fikirleri derinlemesine keşfetmenin etkili bir yoludur. Farklı eğitim seviyelerinde uygulanabilen teknik, tüm eğitimciler için yararlı bir araçtır. Bir ünite veya proje içerisinde farklı noktalarda kullanılabilir. Eğitmenler, Sokratik öğretim tekniğini kullanarak öğrencilerinde bağımsız düşünmeyi teşvik etmenin yanı sıra, öğrencilerin öğrendiklerini sahiplenmelerini sağlar. Öğrenciler düşünür tartışırken, değerlendirme veya analiz yaparken üst düzey düşünme becerileri kullanır.