Geleneksel bir ahşap işleme sanatı olan Kündekari tekniğini bu içeriğimizde inceliyoruz.
Kündekari, yüzyıllardır kullanılan ve nesilden nesile aktarılan geleneksel bir ahşap işleme sanatıdır. Kündekarinin amacı; altıgen, beşgen, yıldız gibi çeşitli geometrik şekillerde kesilerek birbirine kenetlenmiş küçük ahşap parçaları kullanarak düz yüzeyler oluşturmaktır. Kündekari sanatında istenilen sonucu elde etmek yalnızca zanaatkarın hassasiyetine ve becerisine dayanır, bu nedenle yapımında çivi veya yapıştırıcı kullanılmaz. Kündekari çok eskiye dayanan kökleriyle hem geleneksel zanaatkârlığın önemli bir parçası hem de başlı başına dekoratif sanat formu olarak günümüzde de oldukça popülerdir.
Kündekarinin Genel Özellikleri Nelerdir?
Kündekarinin genel özellikleri arasında çivi veya yapıştırıcı yerine kilitli parçaların kullanılması, karmaşık tasarımlar oluşturulabilmesi, sanatsal anlatım ve çok yönlülük öne çıkar.
- Kilitli Parçalar: Kündekari sanatında düz yüzeyler oluşturmak amacıyla altıgen, beşgen, yıldız gibi çeşitli geometrik şekiller kullanılır. Altıgen, beşgen ve yıldız şeklindeki küçük ahşap parçalar birbirine kenetlenir. Ahşap parçaların kesim hassasiyeti ve birleştirilme tekniği ise oldukça önemlidir.
- Çivi veya Yapıştırıcı Kullanılmaması: Diğer ahşap işleme tekniklerinden farklı olarak Kündekari tekniğinde çivi veya yapıştırıcı kullanılmaz. Yapıyı bir arada tutmak için sadece tek tek parçaların yerine tam olarak oturtulması gereklidir. Bu yöntem tekniği benzersiz kılarak Kündekari sanatına özgün bir estetik anlayışı katar.
- Karmaşık Tasarımlar: Kündekari sanatının en iyi örneklerini; mihraplar, minberler, rahleler, kapılar, pencereler gibi dini binaların yapı elemanlarında görmek mümkündür. Ağaç ustası ve kündekar sıkı bir uyum sağlamak için her bir parçayı dikkatlice seçip keser. Böylece estetik görünümün yanı sıra yapılar aynı zamanda güçlü ve dayanıklı olur.
- Sanatsal Anlatım: Kündekari hem pratik bir teknik hem de sanatsal bir anlatım biçimidir. Kündekaride kullanılan geometrik şekiller ve desenler farklı kültürlerde sembolik anlamlar taşır. Bu durum tekniği geleneksel zanaatkarlığın önemli bir parçası haline getirir. Kündekari zanaatında kullanılan geometrik şekiller rastgele seçilmez. Her biri düşünülerek kullanılır. Geometrik şekillerin evrenin düzenini ifade eden birer sembol olduğu düşünülür. Ayrıca kullanılan motifler simetriktir ve sonsuzluğu anlatır.
- Çok Yönlülük: Kündekari mobilya, paneller, mihraplar, minberler, rahleler, kapılar, pencereler, duvar askıları, dekoratif objeler gibi çeşitli nesneler veya yapılar oluşturmak için kullanılabilir. Girift tasarımlar, çeşitli tarzlara ve zevklere uygun olarak oluşturulabilir. Ağaç ustası, uyumlu bir tasarım oluşturmak için her parçayı dikkatlice seçip keserek güçlü ve dayanıklı bir yapı meydana getirir. Sonuçta marangozun becerisini ve zanaatini yansıtan benzersiz bir eser ortaya çıkar.
Kündekari Sanatının Yapılma Süreci
Kündekari; ahşabın seçilmesi, parçaların kesilmesi, hazırlanması ve montajı ile elde edilir. Tekniğin yapım aşaması şu şekildedir:
- Ahşabın Seçilmesi: İlk adım kullanılacak ahşap türünün seçilmesidir. Ahşap düz damarlı, sağlam ve tek renkte olmalıdır.
- Parçaların Kesilmesi: Marangoz tarafından parçalar bir testere veya başka bir kesme aleti kullanılarak istenilen şekillerde kesilir. Kesimler hassas şekilde yapılmalı ve parçalar birbirine sıkıca oturtularak birleştirilmelidir.
- Parçaların Hazırlanması: Parçalar, pürüzlü kenarları ve testere izlerini yok etmek için zımparalanır, böylece düz bir yüzey elde edilir.
- Parçaların Montajı: İstenilen tasarımı oluşturmak için parçalar birbirine kenetlenir. Marangoz tarafından parçalar dikkatlice hizalanır. Parçaların birbirine sıkıca oturması sağlanır, bu yöntemde çivi veya yapıştırıcı kullanılmaz.
- Bitirme: Bu aşamada ahşabın rengini ve dokusunu öne çıkarmak için yüzey zımparalanabilir veya cilalanabilir.
Güçlü ve sağlam bir yapı meydana getirmek için kenetlenen parçalar tam olarak birbiriyle uyumlu olmalıdır. Bundan dolayı kündekari beceri, hassasiyet ve sabır gerektirir. Nihayetinde ise marangozun becerisini ve sanatını sergilediği eşsiz, özgün bir sanat eseri ortaya çıkar.
Bu içeriği Kuveyt Türk Hazine Pazarlama Müdürlüğü'nden Melike Kızılarslan sizin için kaleme aldı.
