Genel olarak fiyatlardaki artışı ifade eden ve farklı metriklerle hesaplanan enflasyon hakkında detaylı bilgiye bu yazımızdan ulaşabilirsiniz.
Enflasyon, finans alanındaki en önemli terimlerden birisi olup ülkedeki mal ve hizmetlerin fiyat değişiklikleriyle yakından ilgilidir. Farklı metriklerin göz önünde bulundurulmasıyla hesaplanır ve çıkan sonuca göre ülkedeki ekonomik planlar belirlenir.
Enflasyon Nedir?
Enflasyon, belirli bir dönem içerisinde mal ya da hizmetlerin fiyatlarındaki artışı ifade eden terimdir. Halkın, alım gücündeki değişiklik olarak da tanımlanabilir. Yüzde üzerinden hesaplanan enflasyon yerel paranın değeri ya da arz/talep dengesine göre azalıp artabilir.
Enflasyonun yalnızca belirli ürünler üzerinden değerlendirilmesi mümkün değildir. Bir ailenin genel harcamalarının tamamı göz önünde bulundurulur ve fiyatlardaki artış ivmesi hesaplanır.
Enflasyon Türleri Nelerdir?
Enflasyon, temel olarak ikiye ayrılır. Bunlar; nedenlerine ve artış hızına göre enflasyondur. Nedenlerine göre enflasyon; kendi içerisinde talep enflasyonu, maliyet enflasyonu ve yapısal enflasyon olarak artış oranına göre ise ılımlı, yüksek ve hiper olarak sınıflandırılır.
- Talep enflasyonu, hizmet ve mal alımındaki artıştan kaynaklanır. Halkın gelirinin artmasıyla birlikte tasarruf azalır ve harcamalar artar. Ürünlere olan talebin artması ise otomatikman ürünlerin fiyatının artmasına neden olur.
- Genellikle petrol gibi üretimde kullanılan hammaddenin fiyatının artması, çıktı fiyatlarının da artmasına neden olur. Ancak kimi zaman hammadde fiyatları sabit olsa da firmaların kârlılıklarını arttırmak istemeleri maliyet enflasyonunun ortaya çıkmasına neden olabilir.
- Yapısal enflasyon, daha çok az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde görülen bir enflasyon çeşididir. Belirli sektörlerde olan talep fazlalığına uyum sağlanamaması nedeniyle bu sektörlerde fiyat artışı gözükür. Zaman içerisinde ise diğer sektörlere de yayılır.
- Ilımlı enflasyon, ülkelerin gelişmişliğine göre değişen oranlara sahip olmakla birlikte ortalama olarak yıllık %4-6 aralığında kabul edilir. Yerli paraya olan güvende düşüş olmaz ve kişilerin bankalardaki paralarının değerinde azalma gözükmez.
- Yüksek enflasyon, mal ve hizmetlerin aylık yaklaşık %5-10 oranında arttığını gösterir. Sektörlerin işleyişinde zorluklara yol açar ve halkın gelecek planlarındaki belirsizlikleri arttırır.
- Hiper enflasyon aylık enflasyonun %50 üzerine çıkması olarak kabul edilir.
Enflasyon Nasıl Hesaplanır?
Enflasyon TÜİK tarafından TÜFE (Tüketici Fiyatları Endeksi) ve ÜFE (Üretici Fiyatları Endeksi) olarak iki farklı şekilde hesaplanır. ÜFE, ülkede üretilerek yurt içine satılan ürünlerin fiyatlarındaki değişimi baz alarak belirlenir.
TÜFE hesaplanmasında ise hane halkı tarafından yapılan harcamalarla ilgili anketler yapılır. Bu anketler göz önünde bulundurularak hangi kalemlerin bütçe üzerinde ne kadar etkili olduğu bulunur. Ortaya çıkan bilgilerle oluşturulan TÜFE sepetinde yüzlerce ürün çeşidi yer alır. 12 temel grupta ve 43 alt grupta toplanan ürünlerin fiyatları her ay belirlenir ve aylık enflasyon hesaplanır. Yıllık ortalama fiyatlar ise 12 ayın fiyatlarının toplanarak 12’ye bölünmesiyle bulunur. Ortaya çıkan sonuç bir önceki yılın değerleriyle karşılaştırılır ve artış miktarı hesaplanarak yıllık enflasyon hesaplanır.