Türkiye’nin neredeyse her evinde günde en az bir kez çay demlenir ve içilir. Peki, geleneksel yöntemler haricinde, alternatif arayışındakiler için farklı çay demleme yöntemleri var mıdır?
Çay yüzyıllardan bu yana, özellikle Uzakdoğu ülkelerinde oldukça sık tüketilen ve sevilen bir içecektir. Bu içecek Theaceae familyasına ait bir bitkiden, demleme yöntemiyle elde edilir. Lezzetli şekilde demlenmiş çayları yudumlamanın verdiği mutluluk ve huzura kavuşmadan önce, çay hakkındaki pratik bilgileri ve saklama koşullarını tekrar hatırlamak yerinde olur.
Üretilen ve mutfaklara kadar getirilen çayın, nemli ortamlarda ve sıcakta tutulmaması önem taşır. Kapalı bir kapta, güneş ışığından uzak tutulan çay lezzetini ve aromasını daha uzun süre korur. Çay bitkisi aynı olsa bile, bitkinin çeşitli yerlerinden elde edilen ve farklı şekilde süreçlere tabi tutularak evlere kadar gelen ürünlerin aromaları birbirinden farklıdır. Bu farklı aromaları tam anlamıyla hissedebilmek için farklı demleme teknikleri kullanılabilir.
Çay Demleme Yöntemleri
Çayın aromasını doğru şekilde yakalamak ve en lezzetli haliyle tadabilmek için zaman ve sabır gerekir. Çay demlemenin en önemli noktası, çay yapraklarının çok sıcak suyla haşlanmasını ve birdenbire tüm tadını bırakmasını engellemektir. Buna “çayın acıması” denir ki, her çay içen kişi bu demin olmadığını rahatlıkla anlar. Türk sofralarında en çok içilen yaprak çayları demlerken iki ayrı yöntem kullanılır.
- Sıcak su yöntemi: Ölçü kaşığı ile içecek kişi sayısı kadar çay yaprağı demliğe konur, çaydanlıktaki su kaynatılırken demlik çaydanlığın üzerinde bırakılır. Böylelikle kaynayan suyun buharı ile demliğin ısınması sağlanır. Su kaynadıktan sonra biraz bekletilir ve demliğe dökülür. Suyu dökerken, spiral bir yol izlenmesi, çay yapraklarındaki tüm aromaların suya karışmasını sağlar.
- Soğuk su yöntemi: Bu yöntemde demliğe çay ve soğuk su konulur. Çaydanlıktaki su kaynarken, onun sıcaklığı ile demlikteki su da ısınır ve çay aromasını daha yavaş suya bırakır. Bu yöntemin en önemli detayı, daha uzun süre beklemek gerekliliğidir.
Demleme Suyunun Özellikleri
Çayın kalitesi kadar, demlendiği suyun özellikleri de önem taşır. Dikkat edilmesi gereken en önemli iki unsur, asitlik derecesi ve sıcaklığıdır.
- Suyun asiditesi: Musluk sularının kireç, asitlik değeri gibi oranları demlemeye uymaz. Çay, aromasını pH değeri 7 olan nötr sularda en iyi şekilde bırakır. İçme suları ya da bir kez kaynatılıp soğumaya bırakılmış sular kireç ve asidite açısından daha kullanışlı olacaktır.
- Suyun sıcaklığı: Kaynayan su ile demlenen çay, çabuk acılaşır. Demlemek için kullanılan suyun 75 - 80 ℃ olması gerekir. Bunu anlamanın en iyi yolu da su kaynadıktan sonra biraz bekletip çayı ondan sonra demlemektir.
Çayı Suda Bekletme Süreleri
Çay yapraklarının sıcak suda bekletme süresine göre de aroması farklılaşır. Bekletme süresi, demlikteki çayın miktarına göre de değişir. Tek kişilik demleme için süreler şöyledir:
- Siyah yaprak çay: Sıcak suyu koyduktan sonra en fazla 5 dakika bekletilir.
- Yeşil çay: 80 dereceden daha düşük sıcaklıklarda suda 4 dakika bekletmek yeterlidir.
- Beyaz çay: Yaprak beyaz çaylar, çok narin bitkilerdir. Bekletme süresi en fazla 3 dakikadır.
- Oolong çayı: Kaynayan suyu biraz bekleterek çay yapraklarının üzerine dökebilirsiniz. Rengi yeşil - kahverengi olduğu anda demlenmiş demektir. Bu reaksiyonun süresi en fazla 2 dakikadır.
- Puerh çayı: Sıcak su ile çalkalanan ve ısıtılan demliğe yaprakları konulur ve sıcak su eklenerek en fazla 4 dakika beklenir.
Çay Demleme Ürünleri
Çay yaprağına ve aromasını bırakma süresine göre sıcaklık ve bekleme değerlerinin yanı sıra demleme işleminin yapıldığı kap da önem taşır. Bazı bitkiler porselen bazıları cam bazıları da kendilerine özel üretilmiş çeşitli demliklerin kullanımı ile en lezzetli halini alır. Geleneksel Türk tipi çay demleme yönteminde metal yerine porselen ya da cam demlikler önerilir. Kişiden kişiye ve damak tadına göre değişen bu yöntemler, alternatif çaylarda da aynı şekildedir.
Uzakdoğu menşeili çayları ise genellikle kendi özel kaplarında demlemek gerekir. Bitki içerikli çaylarda demleme topu da kullanılır. Bu ufak top şeklindeki süzgeçlerin içine konulan yapraklar, yeterli sıcaklığa ulaşmış suya daldırılarak bekletilir. Çin ya da benzeri ülkelerden gelmiş çaylar için bölgelere özel kilden üretilmiş kupalar ya da porselen üretimi olan gaiwan kullanmak mümkündür. Ayrıca çok ince, toz şeklinde çaylardan kullanıyorsanız (Matcha çayı gibi) muhakkak bir bambu whisk edinmeli ve çayınızı bu aksesuar ile karıştırmalısınız.
