Akran zorbalığı, özellikle de gençler ile çocuklar arasında, bir kişinin diğerine sürekli ve bilinçli bir şekilde zarar verme, onu dışlama eylemi olarak tanımlanabilir. Bu olgu, sadece fiziksel şiddetle sınırlı olmayıp duygusal, psikolojik veya sosyal istismar biçimlerini de içerir. Akran zorbalığı, genellikle güç dengesizliğine dayanır.
Akran zorbalığının hem uygulayanın hem de kurbanın yaşamında ciddi sonuçları olabilir. Maruz kalınan durum kaygı, depresyon ve düşük özsaygı gibi psikolojik sorunların ortaya çıkmasına neden olabilirken bazı durumlarda bu etkiler intihar düşünceleri veya başka ciddi ruh sağlığı sorunlarıyla da sonuçlanabilir. Zorbalıkla mücadele etmek ve önleyici tedbirler geliştirmek eğitici kurumların ve toplumsal yapıların öncelikli görevlerinden biri haline gelir.
Akran Zorbalığı Nedir?
Akran zorbalığı, belli yaş grubundaki bireylerin bir başka bireye kasıtlı ve sürekli olarak zarar vermesi durumudur. Akran zorbalığının çeşitli biçimleri bulunur. Fiziksel zorbalık, sözel zorbalık ve sosyal ya da çevrimiçi zorbalık bunlardan sadece birkaçıdır. Zorbalık türleri ve bazı özellikleri şöyledir:
- Fiziksel zorbalık, bireyler arasında güç dengesizliğine dayanır. Bu tür bir zorbalıkta itme, çekiştirme, vurma gibi fiziksel müdahaleler mevcuttur.
- Sözlü zorbalık, bireyler arasında yapılan aşağılayıcı, tehditkâr veya küçültücü ifadelerle karakterize edilen, insani ilişkilerde oldukça yaygın ve zarar verici bir davranış biçimidir.
- Okul ortamlarında sıkça karşılaşılan sözlü zorbalık, genellikle sözlü hakaretler, alaycı yorumlar, lakaplar takma ve kişisel özelliklere yönelik saldırılar şeklinde ortaya çıkar.
- Sosyal zorbalık, bireylerin sosyal ilişkilerini hedef alarak onlara psikolojik baskı uygulayan bir davranış biçimidir. Genellikle sosyal gruplar içinde meydana gelir ve daha fazla görünürlük kazandıkça etkileri de derinleşir.
- Sosyal zorbalığın en yaygın biçimleri arasında dışlama, dedikodu yayma, karşılıklı ilişkileri bozma veya bireylere yönelik olumsuz etiketler kullanma yer alır.
- Siber zorbalık, sosyal medya, mesajlaşma uygulamaları ve çeşitli çevrimiçi oyunlar gibi çeşitli dijital mecralarda söz konusu olur. Hakaret, ötekileştirme, yersiz eleştiri gibi durumlarla kendini gösterir.
Akran Zorbalığının Ne Gibi Zararları Vardır?
Akran zorbalığına maruz kalmak yaşamı derinlemesine etkileyebilir. Bu durumun zararları, etki alanına göre 3 grupta sınıflandırılabilir. Bunlar şu şekilde sıralanabilir:
- Psikolojik Etkiler
- Akademik Başarı Üzerindeki Etkiler
- Uzun Vadeli Etkiler
Zorbalığa maruz kalan bireylerde psikolojik sorunlar ortaya çıkabilir. Zorbalığa uğrayanlar yaşamlarının ilerleyen dönemlerinde empati yoksunluğu ve sosyal izolasyon gibi sonuçlarla karşılaşabilirler.
Zorbalığın bir başka önemli psikolojik etkisi, travma sonrası stres bozukluğu (TSSB) geliştirme riskidir. Zorbalığa maruz kalan kişiler, yaşadıkları olumsuz deneyimlerin yankılarını uzun süre taşıyabilirler. Sosyal grubun dışına itilen bireyler, zamanla içe kapanma eğilimi gösterebilir, bu da sosyal kaygı ve ilişkilerde zorluklara yol açar.
Akran zorbalığının başarı üzerinde derin etkileri olabilir. Zorba davranışları, hedef alınan bireylerin psikolojilerini olumsuz yönde etkileyerek dikkat, motivasyon ve genel öğrenme süreçlerinde aksamalara neden olur. Akademik performansın birçok yönü, bireylerin zihinsel sağlık durumları ile doğrudan ilişkilidir.
Zorbalığa maruz kalan bireyler, akranları tarafından dışlanma, küçümsenme veya psikolojik baskı gibi durumlarla karşılaşarak duygusal ve sosyal gelişimlerinde önemli sorunlarla yüzleşirler. Uzun süreli maruz kalınan zorbalık, bireylerin sosyal becerilerini ve liderlik yeteneklerini olumsuz yönde etkileyebilir, dolayısıyla toplumda aktif birer birey olma yönündeki potansiyellerini kısıtlayabilir.
Akran Zorbalığının Önüne Geçmek için Neler Yapılabilir?
Akran zorbalığını önlemek sadece müdahale etme çabası değil, aynı zamanda duygusal ve sosyal gelişim bağlamında sağlıklı bir ortam oluşturmak anlamına gelir. Eğitim programları sayesinde farkındalık yaratmak mümkün olabilir.
Okullarda entegre edilen zorbalık karşıtı müfredatlar; empati, iletişim ve problem çözme becerilerini geliştirerek öğrencilerin zorbalık davranışlarına karşı duyarlılıklarını artırmayı hedefler. Bu tür programlar genellikle interaktif oturumlar, grup tartışmaları ve rol yapma oyunları gibi çeşitli öğretim yöntemleri içerir. Böylece öğrencilerin zorbalık dinamiklerini anlamalarına yardımcı olurken onları bu tür davranışlara karşı aktif bir tutum sergilemeye de teşvik eder.
Farkındalık oluşturma faaliyetleri de akran zorbalığını önlemede önemli bir yöntemdir. Bu süreç öğrenci, öğretmen ve ebeveynlerin zorbalığın belirtileri, etkileri ve sonuçları hakkında bilgilendirilmesi üzerinden işler. Farkındalığın artırılması hem kurbanların hem de tanıkların aktif birer sözcü olmasını sağlayarak zorbaların toplum tarafından dışlanmasını teşvik edebilir.
Ebeveyn eğitimi de akran zorbalığıyla mücadelenin önemli adımlarından biridir. Ebeveynlerin bu konuda farkındalığı, çocukların sosyal becerilerinin ve empati yeteneklerinin gelişmesine doğrudan katkıda bulunabilir. Zorbalığa karşı alınacak her önlem, bireylerin güvenli ve destekleyici bir ortamda büyümesine katkı sunar, potansiyellerinin gerçekleştirilmesine imkân tanır.
