Doğrusal ve döngüsel ekonomi kavramlarına ait detayları bu yazımızda bulabilirsiniz.
Ekonomi toplumun, toplum da çevrenin bir parçasıdır. Bu yüzden ekonomik hayatı düzenleyen tüm tasarımlar toplumu ve çevreyi doğrudan etkiler. Günümüzde yaygın kullanılan ekonomik sistemlerin başında doğrusal ekonomi ve döngüsel ekonomi gelir. Ekonomi ve çevreyi etkileyen bu iki kavrama dair tüm detayları sizin için bir araya getirdik.
Doğrusal Ekonomi Nedir?
Doğrusal ekonomi yapısında önce ham maddeye ulaşılır. Hammaddenin fabrikalarda işlenmesiyle kaynak, ürün haline dönüştürülür. Bu ürün tedarik zinciri ile son kullanıcıya ulaştırılır. Kullanıcı ihtiyacını karşıladıktan sonra ürün, bir atığa dönüşür. Atık, “vahşi depolama alanları” ya da “düzenli depolama sahası” olarak adlandırılan alanlara yani doğaya bırakılır. Bu süreci bir yolculuk olarak tanımlamak mümkündür. Tasarlanan her sistem güncel ihtiyaçları karşılamadığında dönüşmeye, yeni ihtiyaçlara cevap verecek şekilde yeniden tasarlanmaya muhtaçtır. Kaynakları ve çevreyi olumsuz etkileyen doğrusal ekonomiye karşılık olarak döngüsel ekonomi gibi alternatif sistemler ortaya çıkar.
Döngüsel Ekonomi Nedir?
Döngüsel ekonomi, kaynağın ve endüstriyel materyallerin süreç içinde sürekli akışta kalması sonucu minimum atığın açığa çıkmasını amaçlayan bir sistemdir. Döngüsel ekonomide atıklar geri dönüştürülerek sisteme tekrar kazandırılır. Bu süreci “beşikten beşiğe bir yolculuk” olarak tanımlamak mümkündür.
Döngüsel Ekonomi Stratejileri Nelerdir?
Döngüsel ekonomiyi sürdürülebilir kılmak için kullanılan stratejiler genel olarak şöyle sıralanabilir:
- Atık üretimi fazla olan ürünün dijital ya da atıksız alternatiflerine ulaşarak fazla atık üretecek şekilde sunulan ürünü reddetmek.
- Ürünlerin fonksiyonlarını yeniden düşünerek ürünü ve kaynağı daha verimli hale getirecek şekilde kullanmak, bu ürünleri tercih etmek.
- Daha az doğal kaynak kullanabilmek için tüketimi azaltmak.
- Henüz atık olmayan, orijinal fonksiyonunu yerine getiren, hala iyi durumda olan ürünü yeniden kullanmak.
- Arızalı ürünü tamir ederek işlevini yeniden kazandırmak.
- Eski ürünün bakımını yapacak şekilde yenileyerek güncel, istenilen kalitede bir ürün haline getirmek.
- Atıl hale gelmiş bir ürünün parçalarını aynı ürünün yeniden üretilmesinde parça olarak kullanmak.
- Atıl bir ürünün parçalarını başka bir amaca uygun hale getirerek kullanmak.
- Atıklardaki materyalleri, malzemeleri ham madde olarak kazandırabilmek için geri dönüştürmek.
Döngüsel Ekonomide Maddeyi Değerlendirme Yolları
Döngüsel ekonomide madde iki şekilde değerlendirilir: Teknik materyallerin döngüsü ve biyolojik materyallerin döngüsü. Teknik materyaller, üretim bandına daha önce giren başka maddelerin geri dönüşümü ile sisteme tekrar kazandırılır. Bu sürecin en başarılı örneklerinden biri pillerdir. Atık pillerin içinde bulunan çinko elementi döngüsel ekonomi ile üretim bandına tekrar dahil edilir. Biyolojik materyaller ise çiftliklerden, tarım arazilerinden toplanarak besin ve kıyafet gibi birçok ihtiyacı karşılar.
Döngüsel ekonomi, atıkların biyogaz ve kompost yoluyla doğaya salınımı gibi çözümleri öngörür.
Statista’nın 2016’ya ait dünya geneli atık verilerine göre 2.02 milyar metrik ton kentsel katı atık üretilmiştir. Süreç böyle devam ederse 2050 yılına gelindiğinde 3.4 milyar metrik ton kentsel katı atık olacağı öngörülmektedir. Dünyada döngüsel ekonomiye dair uygulamalar başlangıç aşamasında olsa da bir farkındalık sürecinin başladığı söylenebilir. Geri dönüştürülebilen ürünlerin tercih edilmesi, markaların karbon ayak izini azaltacak tedarik zincirleri tasarlamaya başlaması, bireye bağlı paylaşım çözümlerinin iş metodu haline gelmesi bu sürece dair uygulamalardan sadece birkaçıdır.
Uzun vadede yapılabilecek çok fazla şey bulunur. Ancak satın alma alışkanlıkları, tasarlanan ekonomik ve sosyal modeller ile etki alanı alternatif modellerin yaygınlaşmasının pek mümkün olmadığı algısına kapılmanıza sebep olabilir. Böyle anlarda hatırlamanız gereken şey, kendi tercihlerinizle satın aldığınız her ürünün atığından ve dünyaya etkisinden sorumlu olduğunuzdur.
Bu içeriği Kuveyt Türk Dijital Pazarlama Müdürlüğü'nden Nur Bettaş sizin için kaleme aldı.