ATS nedir sorusunun yanıtı oldukça basittir. Alacak tahsil süresi işletmelerin yaptıkları kredili satışların ortalama kaç gün içerisinde tahsil edildiğini gösteren önemli bir finansal göstergedir. Başka bir ifadeyle işletmenin alacaklarını nakde dönüştürme hızını ortaya koyar. Bu süre işletmenin nakit akış kalitesini, müşteri ödeme alışkanlıklarını ve genel finansal sağlığını anlamak açısından büyük öneme sahiptir. Bir işletmede alacakların çok geç tahsil edilmesi nakit akışında aksamalara, maliyetlerin yükselmesine ve yatırım kapasitesinin azalmasına neden olabilir. Buna karşın alacakların hızlı tahsil edilmesi işletmenin kısa vadeli yükümlülüklerini rahat karşılamasına, sermaye ihtiyacının azalmasına ve finansal sürdürülebilirlik sağlamasına katkı sunar. Bu nedenle alacak tahsil süresinin düzenli olarak hesaplanması, yorumlanması ve gerektiğinde iyileştirilmesi son derece önemlidir.
Aşağıdaki başlıklarda alacak tahsil süresinin nasıl hesaplandığını, nasıl yorumlandığını, hangi faktörlerden etkilendiğini, ideal sürenin ne olması gerektiğini ve bu sürenin nasıl iyileştirilebileceğini detaylı şekilde bulabilirsiniz.
Alacak Tahsil Süresi Nasıl Hesaplanır?
Alacak tahsil süresi işletmenin kredili satışlarının tahsil edilme süresini ölçen temel bir göstergedir. Finansal analizlerde yaygın şekilde kullanılır. Son derece basit bir formülle hesaplanır. Temel formül:
Alacak Tahsil Süresi (Gün) = (Ortalama Ticari Alacaklar / Yıllık Fon Kullanımlı Satışlar) × 365
şeklindedir. Bu formül işletmenin alacaklarını ne kadar sürede nakde dönüştürdüğünü açık biçimde ortaya koyar.
Formüldeki ortalama ticari alacaklar dönem başı ve dönem sonu ticari alacakların ortalamasıdır. Formülü (Dönem Başı Alacak + Dönem Sonu Alacak) / 2 şeklindedir. Yıllık fon kullanımlı satışlar ise işletmenin yıl içinde yaptığı toplam fon kullanımlı satış tutarıdır. Peşin satışlar bu hesaba dahil edilmez. Hesaplama yıllık bazda yapıldığı için 365 sayısı gün cinsinden dönüşüm amacıyla kullanılır.
Alacak Tahsil Süresi Nasıl Yorumlanır?
Alacak tahsil süresi tek başına bir iyi veya “kötü” değer sunmaz. Önemli olan sektör ortalamaları ve işletmenin kendi geçmiş performansıyla karşılaştırılmasıdır. Formül çıktısının yorumlanabilmesi için alacakların büyüklüğü, satış hacmi, müşteri ödeme davranışları ve finansal süreçlerin etkinliği birlikte değerlendirilmelidir. Düşük alacak tahsil süresi işletme alacaklarını hızlı tahsil ediyor anlamına gelir. Bu süreçte nakit akışı güçlüdür ve müşterilerin ödeme disiplini yüksektir. Düşük ATS genelde olumlu bir durumdur. Fakat aşırı düşük olması işletmenin müşteri portföyünü daraltmasına veya çok katı fon kullandırım politikaları uygulamasına da işaret edebilir.
Yüksek alacak tahsil süresi ise işletme alacaklarını geç tahsil ediyor anlamı taşır. Bu süreçte müşterilerin ödeme alışkanlıklarında sorun olabilir. Faturalama süreçlerinde gecikmeler yaşanabilir. Bu nedenle yüksek ATS genelde işletme için risk sinyali olarak değerlendirilir.
Alacak Tahsil Süresini Etkileyen Faktörler
Alacak tahsil süresi hem işletmeye bağlı iç faktörlerden hem de dış ekonomik koşullardan etkilenir. Bu nedenle analiz yaparken iki grubu ayrı değerlendirmek gerekir.
- İç Faktörler
İşletmenin müşterilerine sunduğu vade süreleri, ödeme kolaylıkları ve fon kullandırım şartları ATS üzerinde doğrudan etkilidir. Çok uzun vadeler sunulması tahsilat süresini uzatır. Ayrıca faturaların geç kesilmesi ya da hatalı hazırlanması ödeme sürecini geciktirir. Hızlı ve doğru fatura akışı ATS’yi kısaltan önemli bir unsurdur. Bunun dışında tahsilat hatırlatmalarının düzenli yapılması, gecikmelere karşı izleme sistemleri kurulması ve müşteri iletişiminin güçlü olması tahsilat sürecini hızlandırır. Müşteriyle kurulan iletişimin kalitesi ödeme sürecine de yansır. Güçlü ilişkiler hızlı tahsilatı destekler.
- Dış Faktörler
Ekonomik durgunluk dönemlerinde müşterilerin ödeme süreleri uzar. Sektörel dalgalanmalar da ATS üzerinde önemli etkiye sahiptir. Bunların yanı sıra müşteri kitlesinin ödeme davranışları da tahsilat süresini doğrudan belirler. Finansal zorluk yaşayan müşterilerde ATS yükselir. Hukuki süreçlerin yapısı, icra prosedürleri ve sektörel sözleşme şartları tahsilat sürecini olumlu ya da olumsuz etkileyebilir.
İdeal Alacak Tahsil Süresi Ne Olmalıdır?
İdeal ATS her işletme için farklılık gösterir. Tek bir süre herkes için geçerli değildir. Perakende sektöründe ATS genel olarak 30 ile 45 gün aralığındadır. İnşaat ve proje bazlı sektörlerde 90 güne kadar çıkabilir. Toptan satış yapan işletmelerde de 60 ile 75 gün aralığı sık görülür. Hizmet sektöründe ise söz konusu süre 45 ile 60 gün arasında değişebilir. Bu nedenle ideal ATS’yi belirlerken önce sektör ortalamanızı bilmeniz gerekir.
Küçük işletmeler nakde daha hızlı ihtiyaç duyduğu için ATS’nin düşük olması daha önemlidir. Büyük işletmeler müşterilerine daha uzun vadeler sunarak rekabet avantajı sağlayabilir. Kısa ATS ile nakit akışı güçlenirken borçlanma ihtiyacı azalır. Aynı zamanda yatırım kapasitesi artar. Uzun ATS’de ise müşteri ödeme sorunları artış gösterir. Alacakların tahsil edilememe riski ve nakit sıkışıklığı ortaya çıkar.
Alacak Tahsil Süresini İyileştirme Yolları
ATS yüksek çıktığında işletmenin bu süreci iyileştirmesi için hem operasyonel hem de finansal stratejiler uygulaması gerekir. Aşağıdaki yöntemler işletmelere önemli katkılar sağlar.
- Kredi ve Risk Yönetimi
Yeni müşteriler için kredi analizi yapmak, ödeme geçmişlerini incelemek ve finansal durumlarını değerlendirmek tahsilat riskini azaltır. Her müşteriye sınırsız limit tanımlamak yerine gelirine, ödeme alışkanlıklarına ve geçmiş performansına uygun limit belirlemek ATS’yi kısaltır. Ayrıca taksitli satış yerine peşin satışı teşvik etmek de bu süreçte işe yarar.
- Fatura ve Tahsilat Süreçlerini Optimize Etme
Faturanın gecikmesi doğrudan tahsilat süresini uzatır. Elektronik fatura sistemleri bu sorunu büyük ölçüde ortadan kaldırır. E-posta, SMS veya mobil bildirimlerle müşterilere ödeme gününün hatırlatılması ATS’nin düşmesine katkı sağlar. Online ödeme, kredi kartı ile tahsilat, havale/EFT ya da otomatik ödeme talimatı müşteriler için ödeme kolaylığı sağlar.
- Müşteri İlişkilerini Güçlendirme
Ödeme günleri, vade şartları ve gecikme politikaları konusunda şeffaf olmak tahsilat sürecini hızlandırır. Bazı durumlarda müşteriye uygun ödeme planı sunmak uzun vadede düzenli tahsilat sağlayabilir. Ayrıca memnun müşteri, ödeme konusunda daha düzenli olur. İlişkilerin güçlü olması ATS’yi olumlu etkiler.
- Teknolojiden Yararlanma
Özel yazılımlar alacakların güncel durumunu izlemek, gecikmeleri yönetmek ve müşteri segmentasyonu yapmak açısından büyük avantaj sağlar. Elektronik ortamlarda düzenlenen faturalar tahsilatı hızlandırır ve hataları azaltır. Geçmiş verileri analiz ederek hangi müşterilerin daha geç ödeme yaptığını belirleyip bu segmentler için özel stratejiler geliştirebilirsiniz.
Alacak tahsil süresi işletmenin nakit akışını ve finansal sürdürülebilirliğini doğrudan etkileyen önemli bir performans göstergesidir. Kuveyt Türk’ün finansal bakış açısından da işletmelerin ATS’lerini düzenli olarak analiz etmesi, tahsilat politikalarını güncellemesi ve dijital araçlar kullanarak süreci güçlendirmesi büyük önem taşır.
